Europejska Agencja Obrony w systemie współpracy przemysłowo-obronnej w Europie

Celem proponowanej publikacji jest opis i krytyczna analiza historii powstania, form działalności oraz zadań stawianych Europejskiej Agencji Obrony (EDA); ocena innowacyjności tej relatywnie nowej instytucji europejskiej w świetle dotychczasowych doświadczeń współpracy przemysłowo-obronnej w Europie oraz ocena perspektyw jej dalszego rozwoju. EDA jest jedną z najważniejszych inicjatyw wynikających ze Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa (WPZiB) Unii Europejskiej a szczególnie tej jej części, która jest podstawą unijnej Wspólnej Polityki Bezpieczeństwa i Obrony (WPBiO). W tym szerszym kontekście unijnej polityki bezpieczeństwa i obrony, EDA jest próbą stworzenia instytucji, której celem jest lepsza koordynacja europejskich inwestycji obronnych i związanych z tym zakupów sprzętu wojskowego przez państwa członkowskie Unii Europejskiej, bardziej efektywne wsparcie europejskiego przemysłu obronnego, europejskich łańcuchów dostaw militarnych i europejskiego potencjału technologicznego w dziedzinie obronności. Potrzeba wzmocnienia europejskiego potencjału obronnego stała się oczywista w wyniku kryzysu bałkańskiego, zagrożeń terrorystycznych oraz operacji militarnych krajów europejskich u boku Stanów Zjednoczonych na Bliskim Wschodzie i w Afganistanie na przestrzeni ostatnich 25 lat. Operacje te pokazały dość jednoznacznie ograniczenia militarne krajów europejskich, słabość europejskiego przemysłu zbrojeniowego oraz szybko rosnącą przewagę technologiczną Stanów Zjednoczonych. […] Podstawową tezą proponowanej publikacji jest założenie, że EDA ma potencjał, aby stać się nową jakością we współpracy przemysłowo-obronnej w UE i częściowo posiada zaplecze polityczne potrzebne do realizacji tego potencjału. Drugą tezą jest jednak twierdzenie, że pomimo to Agencja nie jest w stanie spełnić pokładanych w niej nadziei integracyjnych. Proponowana monografia pokazuje więc potencjalną rolę EDA jako katalizatora głębszej i bardziej efektywnej europejskiej integracji w dziedzinie przemysłowo-obronnej, jak i różnorodne problemy natury technicznej i decyzyjnej, której stoją na przeszkodzie europejskiej współpracy przemysłowo-obronnej.

Z recenzji profesora Stefana Markowskiego

LISTA SKRÓTÓW / 11
WPROWADZENIE / 15
1. TEORIE INTEGRACJI I INSTYTUCJONALIZACJI W STOSUNKACH MIĘDZYNARODOWYCH I NAUKACH O BEZPIECZEŃSTWIE / 18
1.1. Instytucjonalizacja bezpieczeństwa w podejściu liberalnym / 19
1.2. Teorie integracji w stosunkach międzynarodowych / 21
1.2.1. Liberalizm międzyrządowy i teoria
konfederacyjna / 22
1.2.2. Federalizm, funkcjonalizm i neofunkcjonalizm 24
1.2.3. Instytucjonalizm / 25
1.3. Ekonomiczna teoria sojuszy / 26
1.4. Podsumowanie / 28
2. HISTORIA WSPÓŁPRACY PRZEMYSŁOWO-OBRONNEJ
W EUROPIE W LATACH 1945–2004 / 30
2.1. Początki współpracy w dziedzinie przemysłowo-obronnej w Europie w latach 1945–1954 / 31
2.1.1. Traktat z Dunkierki i ukształtowanie się Unii Zachodnioeuropejskiej / 32
2.1.2. Początki współpracy w ramach NATO / 33
2.2. Okres ograniczonego rozwoju współpracy w dziedzinie przemysłowo-obronnej w latach 1954–1993 / 34
2.2.1. Współpraca w ramach NATO / 34
2.2.2. Współpraca dwustronna Francji z Republiką Federalną Niemiec / 36
2.2.3. Francusko-brytyjski program SEPECAT Jaguar / 39
2.2.4. Samolot wielozadaniowy Tornado i Eurofighter / 40
2.2.5. European Association of Aerospace Industries (AECMA) i European Defence Industries Group (EDIG) / 43
2.2.6. Inicjatywa Independent European Program Group (IEPG) / 44
2.3. Przyspieszenie integracji i instytucjonalizacji w dziedzinie współpracy przemysłowo-obronnej w latach 1993–2004 / 45
2.3.1. Western European Armaments Group (WEAG) i Western European Armaments Organization (WEAO) / 46
2.3.2. Organizacja ds. Współpracy w Zakresie Uzbrojenia (OCCAR) / 48
2.3.3. The Letter of Intent / 50
2.3.4. AeroSpace and Defence Industries Association
of Europe (ASD-Europe) / 51
2.3.5. Porozumienie z Saint-Malo / 52
2.4. Podsumowanie / 53
3. POWSTANIE I ORGANIZACJA EUROPEJSKIEJ AGENCJI
OBRONY (ANG. EUROPEAN DEFENCE AGENCY, EDA) / 56
3.1. Ustanowienie EDA / 57
3.2. Umocowanie instytucjonalne / 60
3.3. Struktura organizacyjna / 62
3.4. Finasowanie i struktura budżetu / 66
3.5. Podsumowanie / 67
4. GŁÓWNE OBSZARY AKTYWNOŚCI EDA – PODEJŚCIE UNII EUROPEJSKIEJ DO WSPÓLNEGO
PLANOWANIA PRZEMYSŁOWO-OBRONNEGO / 69
4.1. Capability Development Plan (CDP) / 69
4.2. Projekty flagowe Europejskiej Agencji Obrony / 71
4.2.1. Tankowanie w powietrzu / 72
4.2.2. Bezzałogowy system latający / 74
4.2.3. Cyberbezpieczeństwo / 75
4.2.4. System Rządowej Komunikacji Satelitarnej / 76
4.2.5. Podsumowanie postępów w projektach flagowych / 77
4.3. Badania i technologie / 78
4.4. Ghent Initiative (Pooling & Sharing w ramach Europejskiej Agencji Obrony) / 82
4.4.1. Pierwsze projekty przyjęte przez EDA / 88
4.4.2. Projekty typu P&S zainagurowane w latach 2012–2015 / 92
4.4.3. Podsumowanie inicjatywy P&S / 96
4.5. Podsumowanie / 98
5. WSPÓŁDZIAŁANIE EUROPEJSKIEJ AGENCJI OBRONY Z INNYMI INSTYTUCJAMI SYSTEMU WSPÓŁPRACY PRZEMYSŁOWO-OBRONNEJ W EUROPIE / 101
5.1. Uwarunkowania instytucjonalne funkcjonowania Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa a działalność Europejskiej Agencji Obrony / 102
5.1.1. Ograniczenia instytucjonalne Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa / 103
5.1.2. Współpraca w dziedzinie badań i rozwoju w ramach Europejskiej Agencji Obrony / 104
5.2. Kooperacja i koordynacja działań Europejskiej Agencji Obrony i NATO / 105
5.2.1. Model współpracy EDA i instytucji natowskich / 106
5.2.2. Geneza i powstanie natowskiej koncepcji Smart Defence / 108
5.2.3. Główne działania w ramach Smart Defence / 110
5.2.4. Potrzeba koordynacji działań w ramach unijnego Pooling & Sharing i natowskiego Smart Defence / 112
5.3. Współpraca Europejskiej Agencji Obrony z OCCAR
i innymi podmiotami w dziedzinie współpracy
przemysłowo-obronnej w Europie / 114
5.3.1. Koordynacja działań z OCCAR / 115
5.3.2. Współpraca z innymi organizacjami i instytucjami odpowiedzialnymi za współpracę przemysłowo-obronną w Europie / 117
5.3.3. Koordynowanie działań Europejskiej Agencji
Obrony z państwami członkowskimi / 118
5.3.4. Współpraca EDA z państwami partnerskimi / 120
5.3.5. Współdziałanie Europejskiej Agencji Obrony i europejskiego kompleksu przemysłowo-obronnego / 122
5.4. Podsumowanie / 127
ZAKOŃCZENIE / 129
BIBLIOGRAFIA / 133

Antoni Pieńkos