Progymnasmata w teorii i praktyce szkoły humanistycznej od końca XV do połowy XVIII wieku. Dzieje nowożytnej recepcji Aftoniosa od Rudolfa Agricoli do Johanna Christopha Gottscheda

Mimo wieloznaczności rzeczownika progymnasmata w pismachpowstających w wiekach od XV do XVIII termin ten był jednak kojarzonygłównie z ukształtowanym ostatecznie w dobie późnego Antyku przez Teonaz Aleksandrii (I w. po Chr.), Hermogenesa (między II a IV w.), Mikołajaz Myry (V w.), a przede wszystkim przez Aftoniosa z Antiochii (drugapołowa IV w.) określonym typem podręczników oraz ćwiczeń retorycznych. Cechą wyróżniającą owe retoryczne progymnasmata jest z jednej strony ichrudymentarny, szkolny charakter, z drugiej zaś gradacja trudnościwprowadzanego materiału.

Z wprowadzenia

1.Wprowadzenie/11
1.1.Definicja / 11
1.2.Dobór tekstów i ramy chronologiczne/16
1.3.Stan badań/18
2. Progymnasmata w edukacji grecko-rzymskiej/28
2.1.Najwcześniejsze świadectwa o progymnasmatach i proces kształtowania się schematu progymnasmatycznego w Grecji i Rzymie do I wieku po Chr./28
2.2.Podręczniki retorycznych ćwiczeń wstępnych przed Aftoniosem/34
2.2.1. Teon/35
2.2.2. Kwintylian/38
2.2.3. Hermogenes/41
2.3.Dojrzały schemat progymnasmatyczny. podręcznik Aftoniosaz Antiochii/44
2.3.1. ′Afqonios sofisths i jego pisma/44
2.3.2. Charakterystyka poszczególnych rozdziałówProgymnasmatów Aftoniosa/46
2.3.2.1.Bajka/46
2.3.2.2. Opowiadanie/48
2.3.2.3. Chreja/50
2.3.2.4. Gnoma/53
2.3.2.5. Refutacja/57
2.3.2.6. Konfirmacja/58
2.3.2.7. Miejsce wspólne/59
2.3.2.8. Pochwała/62
2.3.2.9. Nagana/64
2.3.2.10. Porównanie/65
2.3.2.11. Etopeja/67
2.3.2.12. Opis/69
2.3.2.13. Teza/72
2.3.2.14. Ocena prawa/74
2.3.3.Miejsce Progymnasmatów Aftoniosa wśród antycznych podręczników retorycznych ćwiczeń wstępnych - podsumowanie/75
2.4.Mikołaj z Myry oraz pomniejsi progymnasmatycy późnego Antyku/77
3. Bizancjum i Średniowiecze łacińskie/82
3.1.Pryscjan/82
3.2.Ślady znajomości progymnasmatów na łacińskim Zachodzie do wieku IX/ 86
3.3.Progymnasmata w teorii i praktyce szkoły bizantyńskiej/87
3.4.Kwestia obecności greckiej teorii progymnasmatycznejw Europie Zachodniej w wiekach od X do XIV/91
4. Aphthonius seu Fons eloquentiae. Progymnasmata w edukacji humanistycznej od schyłku XV do połowy XVII wieku/94
4.1.Aphthonius Latinus. Tłumacze i przekłady Aftoniosowych Progymnasmatów/96
4.1.1.Rudolf Agricola/98
4.1.2. Angelo Poliziano/101
4.1.3. Ioannes Maria Catanaeus. Problem dwóch lekcji przekładu/103
4.1.4. Kontaminacja Reinharda Loricha/107
4.1.5. Franciscus Scobarius/108
4.1.6. Joachim Camerarius/110
4.1.7.Łacińska terminologia progymnasmatyczna w przekładachAgricoli, Catanaeusa, Scobariusa i Camerariusa oraz kontaminacji Loricha/114
4.1.7.1. Bajka/115
4.1.7.2. Opowiadanie/119
4.1.7.3. Chreja/124
4.1.7.4. Gnoma/sentencja/129
4.1.7.5. Refutacja/133
4.1.7.6. Konfirmacja/138
4.1.7.7. Miejsce wspólne/143
4.1.7.8. Pochwała/149
4.1.7.9. Nagana/156
4.1.7.10. Porównanie/159
4.1.7.11. Etopeja/164
4.1.7.12. Opis/171
4.1.7.13. Teza/178
4.1.7.12. Ocena prawa/184
4.1.8.Renesansowa teoria przekładu a praktyka translatorska Agricoli, Catanaeusa, Scobariusa i Camerariusa. Próba klasyfikacji i podsumowania/189
4.2.Między parafrazą a kompilacją. Podręczniki Petrusa Mosellanusa, Antoniusa Lullusa i Elementa rhetorica JoachimaCamerariusa/194
4.2.1.Petrus Mosellanus i jego De primis apud rhetorem exercitationibus praeceptiones/194
4.2.2. Progymnasmata rhetorica Antoniusa Lullusa oraz teoria progymnasmatyczna w jego De oratore libri septem/202
4.2.3.Elementa rhetoricae Joachima Camerariusa/205
4.3.Scholia, explicationes, praecepta exemplaque. Szesnastowieczne komentarze do Progymnasmatów Aftoniosa/208
4.3.1.Alardus z Amsterdamu/208
4.3.1.1. Bajka/212
4.3.1.2. Opowiadanie/213
4.3.1.3. Chreja/214
4.3.1.4. Gnoma/sentencja/214
4.3.1.5. Refutacja/215
4.3.1.6. Konfirmacja/216
4.3.1.7. Miejsce wspólne/216
4.3.1.8. Pochwała/217
4.3.1.9. Nagana/219
4.3.1.10. Porównanie/220
4.3.1.11. Etopeja/221
4.3.1.12. Opis/222
4.3.1.13. Teza/224
4.3.1.14. Ocena prawa/225
4.3.2. Reinhard Lorich/227
4.3.2.1. Charakterystyka komentarza Loricha do Progymnasmatów Aftoniosa. Różnice pomiędzy edycją z roku 1542 a wydaniami późniejszymi /232
4.3.2.2. Bajka/235
4.3.2.3. Opowiadanie/236
4.3.2.4. Chreja/237
4.3.2.5. Gnoma/sentencja/240
4.3.2.6. Refutacja/241
4.3.2.7. Konfirmacja/244
4.3.2.8. Miejsce wspólne/245
4.3.2.9. Pochwała/247
4.3.2.10. Nagana/251
4.3.2.11. Porównanie/252
4.3.2.12. Etopeja/253
4.2.2.13. Opis/255
4.3.2.14. Teza /257 
4.3.2.15. Ocena prawa/259
 4.3.2.16. Kwestia oryginalności Scholiów Loricha w stosunku do komentarza Alardusa z Amsterdamu/260
4.3.3. Burchard Harbart/261
4.4.Progymnasmata w praktyce szkolnej XVI i pierwszej połowy XVII wieku. Przykład Anglii i Rzeczypospolitej/267
4.5.Decydująca rola komentarzy w recepcji teorii progymnasmatycznej w XVI i pierwszej połowie XVII wieku/275
5. Aphthonius Reformatus. Przemiany w schemacieprogymnasmatycznym od połowy XVII do XVIII wieku/276
5.1.Aphthonii Progymnasmata exemplis novis illustrata/276
5.2.Tradycyjny układ progymnasmatów - nowa treść. Exercitiaoratoria Valentina Thilona i Aphthonii progymnasmata JohannaMicraeliusa/280
5.2.1. Valentin Thilo/280
5.2.2. Johann Micraelius/283
5.3.Zmiany w układzie i liczbie ćwiczeń wstępnych. Podręczniki 
Masena, Pomeya, Weisego i Gottscheda/287
5.3.1. Jacob Masen i jego Palaestra oratoria/287
5.3.2. Candidatus rhetoricae i Novus candidatus rhetoricaeFrançoisa Pomeya. Candidatus rhetoricae Josepha de Jouvancy'ego/292
5.3.2.1.Candidatus rhetoricae/293
5.3.2.2.Novus candidatus rhetoricae Françoisa Pomeya i Candidatus rhetoricae Josepha de Jouvancy'ego/302
5.3.3.Chreja w traktatach retorycznych Christiana Weisego/303
5.3.4.Vorübungen der Beredsamkeit Johanna Christopha 
Gottscheda - ostatni podręcznik progymnasmatyczny 
wczesnej epoki nowożytnej/306
5.4.Progymnasmata w praktyce szkolnej w Polsce i na Litwie/308
5.5.Candidatus rhetoricae i ogólny charakter przemianw ćwiczeniach retorycznych drugiej połowy XVII i pierwszej połowy XVIII wieku/310
6. Zakończenie/311

Wykaz skrótów stosowanych w bibliografii /315
Bibliografia/317
Indeksautorów i postaci historycznych/348
Summary / 357a

Bartosz Awianowicz