Nie ma życia bez swobody. 30 lat Ruchu Młodej Polski (1979-2009)

Trzydzieści lat temu grupa dwudziestoparolatków skupiona wokół pisma studenckiego „Bratniak" postanowiła podjąć ryzyko i trud samodzielnej działalności w ramach opozycji przeciwko systemowi komunistycznemu. Mimo młodego wieku, środowisko działającego od 1977 roku pisma zainicjowało działalność Ruch Młodej Polski (RMP), czego rezultatem było ogłoszenie Deklaracji ideowej Ruchu Młodej Polski. Udało im się stworzyć środowisko prężne oraz dojrzałe intelektualnie. Może to właśnie młodość i wynikająca z niej odwaga zaowocowały odnowieniem oryginalnego jak na owe, niesprzyjające temu czasy, „prawicowego" namysłu nad polityką. Inspiracje narodowo-demokratyczną, niepodległościowo-piłsudczykowską, konserwatywną oraz chrześcijańsko-społeczną myślą polityczną dały początek wyjątkowemu ruchowi opozycyjnemu.

Historia RMP nie skończyła się jednak w 1989 roku. Można stwierdzić, iż trwała nadal przez kolejne dwadzieścia lat w III Rzeczypospolitej. Młodopolacy, mimo iż niejednolicie, to jednak aktywnie uczestniczyli w polityce, stanowiąc intelektualne wzmocnienie dla prawicy. W swoich przeróżnych peregrynacjach ideowych zasili szeregi niemalże każdej znaczącej partii politycznej o rodowodzie bądź to prawicowym, bądź centroprawicowym. Niestety tradycji RMP nie udało się odbudować. Co więcej, została ona nieco zapomniana i częstokroć pomijana przez media. Wydaje się, iż RMP nie uzyskał należnego mu miejsca w najnowszej historii Polski.

Trzydzieści lat od rozpoczęcia działalności Ruchu Młodej Polski spełnienia doczekała się inicjatywa mająca na celu wspomnienie nie tyle tamtych wydarzeń, co dokonań młodopolaków. 2 kwietnia 2009 roku w Toruniu zorganizowana została przez Instytut Politologu Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Studenckie Koło Myśli Politycznej oraz Interdyscyplinarne Koło Naukowe Doktorantów UMK konferencja naukowa „Ruch Młodej Polski w trzydziestolecie Deklaracji ideowej 1979-2009". Jako uczestnicy toruńskiego środowiska naukowego nie mogliśmy nie wykorzystać obecności jednego z czołowych przedstawicieli i założycieli RMP, prof. Jacka Bartyzela, który z pożytkiem dla samej konferencji zgodził się pełnić funkcję jej kierownika naukowego.

Znamienny jest fakt, iż podobnie jak trzy dekady temu inicjatorami oraz realizatorami pomysłu byli ludzie młodzi, dobijający wiekiem dopiero do połowy swojego trzeciego dziesięciolecia. Informacja ta pokazuje, że działalność Ruchu Młodej Polski nadal „porywa za serca" młodych ludzi. O ile młodopolacy swoje intelektualne fascynacje czerpali z II Rzeczypospolitej, tak teraz młode Polaków pokolenia mogą przeżywać oczarowanie naukowe twórczością Aleksandra Halla, Jacka Bartyzela, Arkadiusza Rybickiego, Macieja Grzywaczewskiego, Marka Jurka, Mariana Piłki i wielu innych. Przywrócić należy zatem właściwe miejsce RMP w najnowszej historii Polski oraz ukazać atrakcyjność środowiska i jego emanacji ideowych. Temu też służyć miała wspomniana konferencja, a oddawana do rąk Szanownych Czytelników publikacja ma jedynie utrwalić ów fakt.

W tomie, który oddajemy do Państwa rąk, znajdują się trzy działy, ukazujące Ruch Młodej Polski z trzech różnych perspektyw. Pierwszy dział stanowi próbę spojrzenia naukowego zarówno na historię, jak i na działalność ideową środowiska młodopolskiego. Artykuły uczestników konferencji, prof. Wojciecha Polaka, mgr Marty Marcinkiewicz oraz doktorów: Tomasza Kenara, Tomasza Sikorskiego i Wojciecha Turka zostały uzupełnione o dwa teksty - Łukasza Jasińskiego oraz Arkadiusza Lewandowskiego.

Drugi dział tworzą wspomnienia młodopolaków. Spisana konferencyjna debata wspomnieniowa z udziałem prof. Jacka Bartyzela, Marka Jurka oraz Konrada Turzyńskiego została uzupełniona przez ankietę, w której uczestniczyli znamienici działacze Ruchu Młodej Polski: Grzegorz Grzelak, Maciej Grzywaczewski, Jarosław Sellin, Wojciech Turek oraz Wiesław Walendziak. Z relacji wymienionych powyżej osób malują się obrazy osobistych, tak miłych, jak i gorzkich doświadczeń wspólnej działalności.

Na trzeci, ostatni dział książki złożyły się dokumenty związane z historią RMP, które niewątpliwie stanowią naukową atrakcję dla badaczy tematu. Obok Deklaracji ideowej RMP umieszczone zostały niepublikowane dotychczas artykuły prof. Jacka Bartyzela oraz dr. Wojciecha Turka. Swoje miejsce znalazły również dokumenty poświadczające działalność środowiska w końcowej fazie lat 80. XX wieku, m. in. stenogram z posiedzenia Zarządu RMP z maja 1989 roku.

Niniejszy tom, który mamy przyjemność zaprezentować Czytelnikom, potwierdza, iż Ruch Młodej Polski był organizacją ważną w ramach całego spektrum ugrupowań opozycyjnych w PRL-u. Chcielibyśmy złożyć podziękowania za okazaną pomoc w czasie powstawania poniższej pracy pp. prof. Jackowi Bartyzelowi i dr Wojciechowi Turkowi.

Ad Maiorem Dei Gloriami A.D. 2009
Kinga Marulewska, Arkadiusz Lewandowski, Arkadiusz Meller

Kinga Marulewska, Arkadiusz Lewandowski, Arkadiusz Meller
Przedmowa

Jacek Bartyzel
Słowo wstępne

Artykuły

Wojciech Polak
Osoba ludzka - naród - niepodległość. Deklaracja ideowa Ruchu Młodej Polski

Marta Marcinkiewicz
„Szaleńcy", którzy wymarzyli sobie niepodległość. Ruch Młodej Polski w Gorzowie Wielkopolskim - spotkanie organizacyjne z 12-13 czerwca 1979 r

Tomasz Sikorski
Jaka prawica? Kilka uwag o ideowo-politycznym doświadczeniu RMP

Tomasz Kenar
Ruch Młodej Polski w opinii ugrupowań neoendeckich w PRL-u

Łukasz Jasiński
Kwestie międzynarodowe w myśli politycznej Ruchu Młodej Polski 1977-1980

Wojciech Turek
Stosunki polsko-niemieckie w publicystyce „Bratniaka" i „Polityki Polskiej"

Arkadiusz Lewandowski
Walka o oblicze moralne społeczeństwa polskiego w publicystyce „Bratniaka"

Wspomnienia
Stenogram z debaty z udziałem Marka Jurka i Jacka Bartyzela

Grzegorz Grzelak

Maciej Grzywaczewski

Jarosław Sellin

Wojciech Turek

Wiesław Walendziak

Dokumenty

Deklaracja ideowa Ruchu Młodej Polski

Jacek Bartyzel
Z mojego archiwum: list do „Polityki Polskiej" z 1991 roku

Wojciech Turek
Czy „Verbum" będzie związkiem na miarę czasu?

Wniosek o wpis do rejestru stowarzyszeń Urzędu Wojewódzkiego

Protokół z posiedzenia Zarządu Ruchu Młodej Polski w dniu 31 maja 1989 r

Decyzja Urzędu Wojewódzkiego w Gdańsku o odmowie rejestracji Związku Akademickiego „Verbum"

Kinga Marulewska

Arkadiusz Lewandowski

Arkadiusz Meller