Henry James i sztuka auto/biografii

2024-03-13 10:33:39

Badacze twórczości Henry'ego Jamesa w przeważającej większości skupiają się na powieściach i opowiadaniach pisarza, zaniedbując inne jej wymiary: książki krytycznoliterackie, podróżnicze, biografie i autobiografie. Henry James i sztuka auto/biografii Mirosławy Buchholtz - wydana w ramach renomowanej serii "Monografii Fundancji na rzecz Nauki Polskiej" - omawiając dwa ostatnie spośród wymienionych marginesów literackiej działalności autora, stara się wypełnić istniejącą lukę. Można chyba powiedzieć, że dla większości biografizm jako metoda badania literatury jest skompromitowany. Mylnie utożsamia się go z łączeniem wydarzeń z życia pisarza z jego twórczością. Tymczasem badaczka widzi w biografizmie sposób krytycznej lektury i analizy tekstów biograficznych. Dostrzega mnogość fascynujących problemów, jakie przynoszą tego typu materiały. Przedstawiając ewolucję sposobów pojmowania biografistyki - od rejestracji obiektywnych faktów do ujęć widzących w niej sztukę literacką - dochodzi w końcu do współczesnego rozumienia, którym sama się posługuje: biografii jako dyskursu o tożsamości i reprezentacji. Z tej perspektywy widoczne staje się wewnętrzne napięcie wpisane w każdą auto/biografię, która jest opowieścią o sobie i o innych, bo - co stanowi jedną z najważniejszych myśli tej pracy - każda biografia to jednocześnie autobiografia i na odwrót. Z drugiej strony równie istotne okazują się czynniki zewnętrzne. Staje się ona wówczas polem walki o władzę nad czyjąś osobowością, władzę uzyskaną w drodze nabywania i rozprowadzania określonej wiedzy na temat danej osoby i roszczenie sobie praw do monopolu w tym zakresie. A tak zarysowany obszar zainteresowań biografizmu, w przywołanym rozumieniu Buchholtz, idealnie wpisują się narracje o życiu Henry'ego Jamesa. Badaczka szczegółowo omawia je wszystkie, zarówno te, które wyszły spod pióra samego autora, jak również najwcześniejsze szkice wspomnieniowe,a także fachowe prace, będące efektami wieloletnich kwerend. Przedstawia nie tylko treść owych dzieł (sposób ujęcia osoby bohatera, wydarzenia i cechy charakteru objęte największą atencją itd.) lecz również okoliczności ich powstania, odbiór społeczny pierwszego wydania oraz najnowszą, naukową recepcję. (...) Nad tym wszystkim nadbudowana jest refleksja o samej sztuce auto/biografii - zróżnicowanej funkcjonalnie i uzależnionej w formie od mnóstwa czynników, będącej jednocześnie opowieścią o swoim i cudzym życiu. Fragment recenzji opublikowanej w czasopiśmie "Nowe Książki" (4/2012)