Technonauka w społeczeństwie ryzyka. Filozofia wobec niepożądanych następstw praktycznego sukcesu nauki

Książka stanowi opis dokonującego się na naszych oczach przewrotu w myśleniu na temat cywilizacyjnej roli technonauki. Opiera się ona na przekonaniu, że o istniejących niepożądanych następstw sukcesu nauki możemy (i powinniśmy) dyskutować w zupełnie nowy, niestandardowy sposób. Na podstawie najnowszych rezultatów badań tak zwanych studiów nad nauką oraz technologią, teorii aktora-sieci i badań nad ryzykiem współczesnym, książka ukazuje nowy sposób ujmowania samej technologii oraz jej roli – naturalistyczny i postkonstruktywistyczny. Podważa on dotychczasowe, obiegowo akceptowane założenia filozoficzne dotyczące naszej wizji dynamiki zmiany społecznej, laboratoriów, polityki, skuteczności, infrastruktur technologicznych, ekosystemów, odpowiedzialności oraz konieczności wzrostu. Założenia te blokują konstruktywny namysł nad ryzykiem, a tym samym również i skuteczne działania polityczne mające na celu troskę o harmonijną przyszłość społeczeństwa ryzyka.

Przedmowa / 7
Wstęp / 9
Zamierzenia badawcze / 9
Elity akademickie w Polsce na temat roli nauki oraz technologii / 17
Stereotypowe przekonania podważane w książce / 21
Poza technofobią i determinizmem / 28
Rozstrzygnięcia słownikowe i definicyjne / 34
Inne konteksty refleksji na temat techniki / 44
Część I. Postkonstruktywizm w badaniach nad nauką / 51
Trajektorie konstruktywizmu / 54
Odrzucenie konstruktywizmu społecznego / 6 1
Charakterystyczne cechy postkonstruktywizmu / 68
Od uznania sukcesu nauki do tezy o niedookreśleniu / 78
Zbanalizowana wersja realizmu a zagadnienie reprezentacji / 82
Wokół tezy o niedookreśleniu / 92
Niedookreślenie praktyki laboratoryjnej / 101
Interaktywne, niedookreślone stabilizowanie / 106
Część II. Modelowanie technonauki / 113
Kategoria znosząca różnice / 114
„Delegowanie” kompetencji poznawczych do otoczenia / 125
W opozycji do teoriocentryzmu / 136
Tendencje naturalistyczne i instrumentalizm / 143
Początki nauk laboratoryjnych: Robert Boyle i Ludwik Pasteur / 148
Uwarunkowania sukcesu laboratoriów / 155
Na czym opiera się stabilność technonauki? / 161
Konsolidowanie się studiów nad nauką o r a z t e c h n o l o g i ą / 1 6 6
Kilka słów komentarza na temat metodologii STS / 175
Część III. Czynniki pozaludzkie. W stronę globalnego synchronizowania / 181
„Trywializowanie” otoczenia, rozrost sieci koordynacji / 183
Przedmioty oraz technologie stabilizują społeczeństwo / 188
Eksternalizacja i dekontekstualizacja zjawisk / 193
„Zwrot ku rzeczom” we współczesnej humanistyce / 200
Część IV. Technonauka i ryzyko systemowe / 215
Przykłady niezamierzonych konsekwencji odkryć oraz innowacji / 217
Standardowe pojmowanie ryzyka a n owo c z e sn e r y z y ko s y s t emowe w naukach społecznych / 232
Technonauka jest Golemem / 249
Hybrydyzacja zbiorowości i problematyczność esencjalizmu / 256
Transformacja statusu eksperta w społeczeństwie ryzyka / 262
Epidemia BSE w Wielkiej Brytanii – krótka ilustracja współczesnej dynamiki ryzyka / 266
Część V. W trosce o przyszłość zbiorowości / 271
Punkt wyjścia / 274
Demontaż nauki akademickiej: przykład nauk biomedycznych w USA / 280
Współczesne oblicze technonauki / 286
Propozycje / 300
Kosmopolityzm Ulricha Becka w kontekście wyzwań społeczeństwa ryzyka / 301
„Polityka przyrody” Brunona Latoura / 315
Przekształcenie warunków brzegowych debaty publicznej na temat innowacji / 326
Konkretne sposoby rozszerzania partycypacji (oraz ich słabości) / 341
Zasada Ostrożności, szacowanie technologii i wybrane przykłady innych rozwiązań instytucjonalnych / 349
Makroetyka globalnej odpowiedzialności / 360
Wnioski / 375
Zakończenie / 383
Bibliografia / 391
Summary / 425
Indeks osobowy / 433
Indeks rzeczowy / 441

Agnieszka Palicka

Ewa Bińczyk