Absolwent Liceum Ekonomicznego nr 2 w Olsztynie i Instytutu Ekonomicznego (obecnie Wydziału Nauk Ekonomicznych i Zarządzania) Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Wykładowca akademicki, założyciel i wieloletni kierownik Katedry Rachunkowości macierzystej uczelni. Członek Rady Naukowej Zarządu Głównego Stowarzyszenia Księgowych w Polsce. Przewodniczący Komisji Historii, Teorii i Praktyki Rachunkowości przy Radzie Naukowej tego stowarzyszenia, członek Komisji Programowej miesięcznika „Rachunkowość”. Autor, współautor i redaktor naukowy wielu książek z zakresu rachunkowości, m.in.: Rachunkowość w warunkach inflacji, Toruń 1996; Ceny transferowe. Teoria i praktyka, Warszawa 2001; Słownik biograficzny rachunkowości w Polsce (red.), Warszawa 2007; Słownik biograficzny rachunkowości w Polsce – kontynuacja (red.), Warszawa 2022; Rachunkowość zarządcza i rachunek kosztów, t. I–III, Toruń 2015 (współautorzy: B. Jaskólska, A. Zawadzki, T. Zimnicki); Historia katedr rachunkowości w uczelniach polskich (red.), Warszawa 2011; współautor i redaktor serii książek poświęconych historii rachunkowości w Polsce pod wspólnym tytułem Abacus, Toruń 2014, 2016, 2018, 2020; inicjator i redaktor naukowy Złotej Serii Rachunkowości Polskiej wydawanej przez ZG SKwP, w której ukazały się reprinty szczególnie ważnych dla rachunkowości książek: Pawła Ciompy (1910, 2017), Juliusza Aua (1889, 2019), Teofila Seiferta (1930, 2019), Tomasza Lulka (1921, 2020) i Andrzeja Bieńka (1937, 2022).
Abacus – od instruktarzy gospodarczych po współczesne podręczniki rachunkowości
Polskie podręczniki rachunkowości zebrałyby się w obszerną bibliotekę. Nikt jeszcze nie dokonał szczegółowej specyfikacji i analizy merytorycznej ich treści. Wyniki pierwszych badań w tym zakresie, przedstawione w tej monografii, obejmują kilkaset pozycji. Ambicją każdego ośrodka naukowego jest przygotowanie książek dla swoich studentów, a konieczność reakcji na zmieniający się ustrój społeczno-gospodarczy i mnogość regulacji prawnych są podstawową przyczyną szybkiego poszerzania bibliografii z tego zakresu.
Te dokonania mają swoje antycypacje, często w odległej przeszłości, sięgającej XVI wieku. W tej monografii chcemy zrekonstruować ten wątek, odwołując się głównie do instruktarzy ekonomicznych (gospodarczych). Literatura agrarna dominowała w Polsce aż do wieku XVIII. Instruktarze ekonomiczne stanowią źródło poznania systemu folwarczno-pańszczyźnianego, relacji społecznych i historii rolnictwa w dawnej Polsce. Pierwszymi, najbardziej znanymi, instruktarzami ekonomicznymi są dzieła Anzelma Gostomskiego i Jakuba Kazimierza Haura. Pokazują one sposób organizacji księgowości pojedynczej i metody ewidencyjne stosowane w folwarkach w dawnej Polsce. Właśnie w nich widoczne są zalążki podwójnej księgowości. W prezentowanej książce próbujemy spojrzeć na przywołane artefakty literatury okiem historyka rachunkowości.
Wstęp / 7
CZĘŚĆ I. HISTORIA RACHUNKOWOŚCI – PROBLEMY BADAWCZE
Anna Szychta
Tradycyjna a nowa historia rachunkowości / 11
Mikołaj Turzyński
Kliometria we współczesnej historiografii rachunkowości / 39
CZĘŚĆ II. INSTRUKTARZE EKONOMICZNE I RACHUNKOWOŚĆ W POLSCE SZLACHECKIEJ
Sławomir Sojak, Anna Olewnik
Gospodarstwo Anzelma Gostomskiego inspiracją dla księgowości pojedynczej Oekonomiki Jakuba Kazimierza Haura / 53
Sławomir Sojak, Roksana Sierocka
Zalążki księgowości podwójnej w polskich instruktarzach ekonomicznych z przełomu XVIII i XIX wieku) / 81
Ewa Śnieżek, Mikołaj Turzyński, Michał Wiatr
Kasowe ujmowanie zdarzeń na ziemiach polskich okresu zaborów jako pierwowzór zasad ujawniania przepływów pieniężnych we współczesnej sprawozdawczości finansowej / 101
Katarzyna Klimczak, Anna Wachowicz
Zabytki rachunkowości w zbiorach archiwum w Łowiczu – księgi ekspens i percept łowickich cechów / 119
CZĘŚĆ III. DOROBEK NAUKOWY XX I XXI WIEKU
Aleksandra Banaszkiewicz, Ewa Makowska
Rozwój teorii rachunkowości rolnej w Polsce w świetle wybranych publikacji schyłku XIX i pierwszej połowy XX wieku / 141
Mirosław Bochenek
Polscy teoretycy ekonomii i rachunkowości oraz ich dokonania / 159
Aleksandra Banaszkiewicz
Charakterystyka rachunkowości przedsiębiorstw państwowych w Polsce w latach 40. i 50. XX wieku / 181
Irena Sobańska, Przemysław Kabalski
Ustrój społeczno-gospodarczy a tematyka publikacji książkowych z zakresu rachunkowości na przykładzie Polski – zarys historyczny (1945‒2015) / 201
CZĘŚĆ IV. VARIA
Artur Jastrzębowski
Zmiany w obszarze sprawozdawczości finansowej w okresie funkcjonowania kompanii handlowych na przykładzie Brytyjskiej Kompanii Wschodnioindyjskiej / 231
Ewa Chojnacka
Wybrane elementy w bilansie sprawozdawczym – porównanie uregulowań z 1934 roku z niektórymi regulacjami wprowadzonymi po 1989 roku / 247
Stanisław Hońko
Metodyka oszustw księgowych w wybranych publikacjach z pierwszej połowy XX wieku / 263