Baśniowość w kulturze popularnej jako wyzwanie edukacyjne
Czy jest jeszcze dla baśniowości miejsce w naszym świecie? Czy jest potrzebna racjonalnie myślącemu, mocno stąpającemu po ziemi współczesnemu człowiekowi? Może zdołała się jeszcze schronić w pokoju dziecinnym, a może nawet z niego została już wygnana? Odpowiadając na te pytania, można stwierdzić, że baśniowość, czyli świat baśni, została wyparta z realnego świata przez naukę i technikę. W tej pracy postaramy się jednak wykazać, że baśniowość w różnych formach jest obecna w życiu współczesnego człowieka. Z tym że – zaznaczmy to już w tym miejscu – nie ujmujemy jej jako „słabej” postaci fantastyki związanej ze zjawiskiem pomysłowości1. Uważamy, że związek o wiele ściślejszy – i to wcale niesłaby – aniżeli z fantastyką łączy baśniowość z mitycznością. Baśnie bowiem podobnie jak mity są opowieściami nadającymi sens ludzkiemu życiu, wyrażającymi najgłębsze ludzkie (nie tylko dziecięce) potrzeby, wzmacniającymi nadzieje, osłabiającymi lęki.
Fragment wstępu
Wstęp / 11
Rozdział I
Etyka i poetyka baśni / 19
Istota baśni / 19
Baśń a mit / 25
Fantastyka baśni / 37
Symbolika baśni / 42
Próba określenia baśniowości / 49
Rozdział II
Ramy i obszary kultury popularnej / 53
Wielowymiarowość kultury / 53
Od kultury masowej do kultury popularnej / 59
Obszary kultury popularnej / 67
Rozdział III
Oblicza baśniowości w wybranych obszarach kultury popularnej / 83
Harry Potter, czyli długa i uciążliwa walka dobra ze złem / 83
Gwiezdne wojny, czyli baśń na miarę naszych czasów? / 114
Serial telewizyjny, czyli baśniowy przerywnik codzienności / 127
Gry komputerowe, czyli odbiorca w roli supermana / 145
Zakończenie / 171
Bibliografia / 185
Indeks osób / 205
Marcin Łukasz Lutomierski
Autorka prezentuje w ujęciu pedagogicznym zarówno szanse, jak i niebezpieczeństwa wynikające z obecności baśniowości w kulturze popularnej. Jednym z najważniejszych pozytywów tego zjawiska jest odwoływanie się do ludzkiej wyobraźni, dzięki czemu jesteśmy w stanie przekraczać nasze dotychczasowe doświadczenia. Jednak z drugiej strony, elementy baśniowe wchłonięte i przetworzone przez kulturę popularną (dodajmy: i masową) mogą w konsekwencji prowadzić tu do ograniczenia i zawężenia wyobraźni odbiorcy. Jak dowodzi badaczka: "ten "grzech" obciąża zwłaszcza seriale telewizyjne. Kontrowersje mogą także wzbudzać wykorzystywane w filmach i grach komputerowych tzw. efekty specjalne, dzięki którym niemożliwe staje się możliwe, ale które mogą także przesłonić przesłanie wypływające z przedstawionej w tych filmach i grach komputerowych konfrontacji dobra i zła" (s. 174). Autorka zaznacza też, że mimo wszystko takie "efekty specjalne" mają też drugie oblicze, tzn. sprawiają, że zwycięstwo dobra staje się bardziej widowiskowe i reprezentacyjne. Sądzę, że bardzo rzeczowa i inspirująca monografia Symonowicz-Jabłońskiej zainteresuje nie tylko badaczy - pedagogów, kulturoznawców czy literaturoznawców, ale i studentów, a także nauczycieli i bibliotekarzy.
Fragment recenzji "Baśnie w czasach popkultury": http://glos.umk.pl/2017/03/basnie/