Wstęp, zarys biografii i opracowanie dokumentów - Wanda Krystyna Roman
Józef Bujnowski był wybitną postacią polskiej emigracji w Wielkiej Brytanii, polonistą, literatem, krytykiem literackim, poetą i eseistą. Pozostawił jedne z najbardziej interesujących i wartościowych relacji, wspomnień, esejów, notatek i utworów poetyckich dotyczących polskiego podziemia niepodległościowego na Wileńszczyźnie od 1939 do 1941 - do wybuchu wojny niemiecko-radzieckiej. Celem niniejszej książki jest prezentacja tych źródeł, stwarzających możliwość pokazania tych samych wydarzeń w różnym ujęciu - od rzeczowej relacji, poprzez urzędowe akta śledcze, aż do emocjonalnej poezji. Takie zestawienie tekstów ukazuje, jak różnie sam autor postrzegał minione wydarzenia na różnych etapach swojego życia. Interesujący jest bowiem sposób widzenia rzeczywistości przez Bujnowskiego: z jednej strony wrażliwość artysty, z drugiej rozwaga i bystrość obserwacji. Punkt widzenia z miejsca zajmowanego przezeń w wileńskich strukturach konspiracyjnych, skonfrontowany z informacjami zawartymi w materiałach archiwalnych NKWD, pozwala całościowo ocenić tę spuściznę jako historycznie wiarygodną. Prezentowany materiał może więc stanowić źródło wiedzy o przeszłości, a jednocześnie wnosić nowe elementy do krytyki źródeł historycznych, pokazując wykorzystanie praktyczne wielu metod ich badania. Rzuca także światło na wyjątkowo trudny i tragiczny okres w życiu Józefa Bujnowskiego, będąc tym samym swoistym hołdem dla tego wyjątkowego człowieka. Należy podkreślić, że materiał ten jest unikatowy w odniesieniu do pierwszego okresu działalności podziemia polskiego w Wilnie i na Wileńszczyźnie, ujawnia szereg nieznanych dotąd faktów. Nie pozwala jednakże do końca na odkrycie, jaką faktycznie rolę odegrał Bujnowski w pracach pierwszej konspiracji wileńskiej, jakie dokładnie wypełniał polecenia, jak szeroki był zakres jego obowiązków. Prezentowane teksty zawierają wprawdzie wiele wskazówek i sugestii, lecz pozostawiają też wiele niedomówień.
Fragment wstępu
Wanda K. Roman
