Orient i literatura. Między tradycją a nowoczesnością. Tom 2

„Tom Orient i literatura. Między tradycją a nowoczesnością jest już drugą z kolei publikacją z serii Orient w literaturze. […] Tytuł książki kieruje uwagę czytelnika ku wiedzy orientalistycznej i literaturoznawczej, zręcznie wplecionej w szerszy dialog kulturowy między Zachodem, a zwłaszcza Polską i Orientem z jednej strony oraz tradycją i współczesnością w odniesieniu do literatur orientalnych lub nimi inspirowanych – z drugiej. Autorzy publikacji […] pozostają wierni perspektywie orientalistycznej zarówno w nazewnictwie, jak i próbie stosowania oglądu emicznego. Już samo usytuowanie analiz literatury arabskiej, perskiej, tureckiej, chińskiej, japońskiej, indyjskiej, koreańskiej, wietnamskiej wewnątrz tamtejszych języków i kontekstów budzić musi szacunek”.

Z recenzji prof. Lidii Kasarełło

Odwieczna dialektyka tradycji i współczesności stanowi istotny element determinujący rozwój literatury, niezależnie od szerokości geograficznej. Rozpoczęta na początku ubiegłego stulecia modernizacja literatury objęła również piśmiennictwo orientalne, które zaczęło się zmieniać pod wpływem literatury europejskiej. Zjawisko kształtowania się rodzimych literatur orientalnych zainspirowanych dokonaniami i myślą zachodnią było i jest zjawiskiem rozpowszechnionym, szczególnie w krajach pozostających niegdyś w kręgu dominacji potęg kolonialnych. Próby unowocześniania czy przeformułowania tradycji, definiowane jako czynnik zmiany, przez środowiska konserwatywne były jednak odbierane jako odejście od ideału, który powinien być pielęgnowany. Warto podkreślić, że we wszystkich tych literaturach występuje podobny paradygmat rozwoju, a jego podstawowym determinantem był kontakt z odmienną cywilizacją. Po fazie entuzjazmu i bezkrytycznego przejęcia obcych wzorców następowało ich odrzucenie i nawoływanie do powrotu do przeszłości, a w końcu krytyczna weryfikacja własnej tradycji i twórcze wykorzystanie obcych inspiracji. Dzięki tej podwójnej optyce współczesna literatura stała się miejscem, w którym tradycja ulega umocnieniu i swoistej petryfikacji, a jednocześnie nieustannie inkorporuje nowe elementy, podlegając ciągłej redefinicji. Również zachodni twórcy w swoich dziełach z jednej strony muszą zmierzyć się z odziedziczonym po orientalistach sposobie interpretowania Wschodu, który – choć zmusza do krytycznego spojrzenia na świat orientalny – nie jest pozbawiony narracji o jego duchowej mądrości i kuszącej egzotyce. Z drugiej zaś poszukują klucza, który pozwoliłby na nowe (współczesne) odczytanie Orientu i uwzględniłby zachodzące w nim w ostatnich dziesięcioleciach zmiany. Recepcja kultury wschodniej pozostaje obecnie zjawiskiem marginalnym, o niewielkim zakresie i sile oddziaływania, lecz nie można jej pominąć całkowitym milczeniem w badaniach nad literaturą współczesną. Prezentowana czytelnikowi publikacja stanowi zbiór tekstów, które wyraźnie pokazują, że podobnie jak literatury orientalne ulegają wpływowi obcych kultur, tak literatura zachodnia ulegała i w dalszym ciągu ulega magii Orientu. 

Adam Bednarczyk

Magdalena Kubarek

Maciej Szatkowski