Pogoda i klimat regionów południowobałtyckich od końca XIV do początków XVI w. w źródłach narracyjnych

Książka dotyczy zjawisk pogodowych z XV wieku, które opisywano w źródłach narracyjnych pochodzących z różnych regionów położonych nad południowym wybrzeżem Morza Bałtyckiego. W treści zachowanych kronik, roczników, prywatnych zapisek i relacji można odnaleźć fragmenty, czasami nawet dosyć obszerne, opisujące surowe zimy, upalne lata, powodzie i burze, sztormy i silne wiatry. Informacji tego rodzaju dla badanego obszaru zachowało się kilkaset. Pozwoliło to, niekiedy całkiem dokładnie, opisać warunki pogodowe panujące w niektórych porach roku, poznać problemy, jakie dotykały ludzi w wyniku niesprzyjających zjawisk atmosferycznych, a nawet podjąć próbę rekonstrukcji zmian klimatycznych w regionie nadbałtyckim u schyłku średniowiecza.

Wykaz skrótów / 11
Podziękowania / 13

Wstęp / 15
Badania w ramach klimatologii historycznej / 15
Badania polskie nad klimatem w przeszłości / 20
Problemy periodyzacyjne klimatu okresu średniowiecznego / 27
Problemy dotyczące wykorzystania źródeł / 35
Temat badań / 38

Rozdział 1. Dotychczasowe rekonstrukcje klimatu Polski w XV w. na podstawie źródeł historycznych / 43

Rozdział 2. Rekonstrukcje klimatu XV w. na ziemiach polskich ze szczególnym uwzględnieniem regionów północnych na podstawie wybranych źródeł pozahistorycznych / 69

Rozdział 3. Pogoda w II połowie XIV w. / 75
Surowa zima czy surowe zimy lat 60. XIV w.? / 75
Opady i powodzie w II połowie XIV w. / 77
Surowe zimy i powodzie w ostatnim dziesięcioleciu XIV w. w krajach nadbałtyckich / 85

Rozdział 4. Warunki pogodowe w I połowie XV w. / 93
Surowe zimy i powodzie w Prusach oraz Meklemburgii w pierwszym dziesięcioleciu XV w. / 93
Zimy i powodzie w początku drugiego dziesięciolecia XV w. / 101
Powódź morska 1412 r. / 102
Mokre lata 1415–1416? / 105
Zmienna pogoda w latach 1417–1420 / 112
Powódź na Żuławach w 1421 r. / 114
Zima 1422/23 r. / 114
Domniemana powódź, susza i deszcze w 1427 r. / 120
Powodzie i susza pod koniec lat 20. XV w. / 121
Surowe zimy I połowy lat 30. XV w. / 123
Sztormy jesienią 1436 i surowa zima 1436/37 r. / 126
Ulewy wiosną i latem 1438 r. / 127
Surowe zimy końca lat 30. i początku lat 40. XV w. / 129
Zmienna pogoda lat 40. XV w. / 132

Rozdział 5. Trudne lata 50. XV w. / 137
Deszczowe lata początku lat 50. / 137
Zima 1453/54 r. / 139
Surowa zima 1454/55 czy 1455/56 r.? / 140
Deszczowe lato i jesień 1455 i 1456 r. / 145
Zima 1456/57 r. / 148
Surowa zima 1457/58 r. / 150
Zima 1458/59 r. / 151
Surowa zima 1459/60 r. / 152

Rozdział 6. Zmienna pogoda lat 60. XV w. / 157
Zimy, wiosny i lata I połowy lat 60. XV w. / 157
Sztorm z 16 na 17 listopada 1465 r. / 160
Powódź 2 lutego 1465 czy 1466 r.? / 161
Powódź z początku kwietnia 1466 r. na Żuławach / 166
Zmienna pogoda z przewagą okresów deszczowych w II połowie lat 60. XV w. / 166

Rozdział 7. Susze I połowy lat 70. i surowe zimy II połowy lat 70. XV w. / 173
Dominacja susz w I połowie lat 70. XV w. / 173
Zimy II połowy lat 70. XV w. / 178

Rozdział 8. Umiarkowane lata 80. XV w. / 183
Wiosna 1481 r. / 183
Lipcowa burza 1482 r. / 183
Umiarkowana pogoda lat 80. / 187

Rozdział 9. Ostatnie dziesięciolecie XV i początek XVI w. / 193
Surowa zima 1490/91 i 1491/92 r. / 193
Łagodna zima 1492/93 r. / 195
Zmienna zima 1493/94 i suche lato 1494 r. / 197
Surowa zima 1494/95 r. / 198
Powodzie latem 1495 r. / 198
Surowa zima 1495/96 r. / 200
Wilgotny okres 1496–1497 / 201
Sztorm z 17 września 1497 r. / 202
Pogoda pod koniec XV w. / 216
Początki XVI w. / 217

Rozdział 10. Rekonstrukcje warunków termicznych i opadowych w poszczególnych sezonach w regionach południowobałtyckich w XV w. na podstawie źródeł narracyjnych / 221
Temperatura / 222
Zimy z lat 1360–1510 / 222
Wiosny z lat 1360–1510 / 224
Lata z okresu 1360–1510 / 226
Jesienie z lat 1360–1510 / 228
Opady / 230
Zimy z lat 1360–1510 / 230
Wiosny z lat 1360–1510 / 231
Lata z okresu 1360–1510 / 234
Jesienie z lat 1360–1510 / 236
Rekonstrukcje temperatury i opadów dla lat 1360–1510 / 238

Podsumowanie / 241
Wykaz diagramów / 243
Wykaz map / 247
Wykaz tabel / 249
Bibliografia / 251
Indeks nazw osobowych / 283
Indeks nazw geograficznych / 294

Piotr Oliński