Józef Ignacy Kraszewski, Ludwik Sztyrmer, Henryk Sienkiewicz – to dla jednych zapewne układ całkiem przypadkowy i z lekka niewspółmierny (Sztyrmer wobec Sienkiewicza?). Dla innych, znających związki dwóch pierwszych pisarzy, zarówno towarzyskie (koteria petersburska), jak i literackie (przenikliwe recenzje Kraszewskiego o twórczości kryjącej się pod pseudonimem Eleonory Sztyrmer; złośliwe uwagi Sztyrmera-Gerwazego Bomby o „płodowitości”, która za sprawą Kraszewskiego „zrobiła sobie ogromną i prawdziwie tajemniczą wziętość” ), pamiętających nadto o tym, ile Sienkiewicz zawdzięcza autorowi Brühla na polu powieści historycznej, o wzajemnej życzliwości, ale i rywalizacji obu wybitnych powieściopisarzy historycznych, a także przypominających sobie sądy Kazimierza Czachowskiego o prekursorstwie „maniackich autoanaliz” bohaterów Sztyrmera wobec Bez dogmatu , wybór tych trzech autorów, obejmujących swą twórczością powieściową całość XIX wieku, nie jest już tak zaskakujący. Nie o tym jednak będzie mowa, nie o związkach przypadkowych, nawiązaniach świadomych i powinowactwach z wyboru, skądinąd interesujących i nie w pełni zbadanych w odniesieniu do wskazanej w tytule trójcy pisarzy. Chodzić będzie o pokazanie trzech różnych – oryginalnych, ale i wyznaczających pewne tendencje ogólne – sposobów kształtowania Całości, sytuowania uniwersum literackiego wobec tekstu-świata. Wszystkie one wpisują się w dziewiętnastowieczną „intensywność poszukiwań jakiejś całościowej hipotezy sensu” .