Człowiek - kultura - społeczeństwo. Stanowisko Josefa Piepera w kontekście współczesnej filozofii niemieckiej

Autor słusznie skupił się na  tych zagadnieniach  z bardzo obfitej twórczości filozofa z Münster, które odznaczają się największą oryginalnością i doniosłością dla współczesnej refleksji filozoficznej. Pieper, myśliciel chrześcijański, pragnął nie tyle stworzyć własny, nowy i całkowicie oryginalny system filozoficzny, co raczej przyswoić człowiekowi współczesnemu klasyczną myśl europejską: Platona, Arystotelesa, a przede wszystkim św. Tomasza z Akwinu, który dla Piepera był niedościgłym wzorcem wszelkiego filozofowania. […] Osnową tego nowego odczytania i przyswojenia klasyków (głównie chrześcijańskich)  stała się antropologia filozoficzna, która również w rekonstrukcji poglądów Piepera, dokonanej przez ks. Kożuchowskiego, znalazła się na pierwszym planie. […] Praca posiada zwartą, spójną i logiczną konstrukcję i z pewnością przyczyni się do lepszej znajomości niemieckiego filozofa w Polsce. […] Do niewątpliwych atutów  tej monografii należy także to, że jej autor utrzymuje naukowe kontakty z bezpośrednimi uczniami Josefa Piepera (np. z B. Waldem) czy największymi niemieckimi znawcami jego filozofii (m. in. R. Spaemannem).

Fragment recencji dr. hab. Jarosława Rolewskiego, prof. UMK

Podziękowania /7
Wstęp /9

Rozdział I. Człowiek /33
1.1. Człowiek jako osoba. Personalizm filozofii Piepera /34
1.2. Człowiek jako jedność cielesno-duchowa /38
1.3. Człowiek i dusza ludzka. Dyskusja Piepera z oświeceniem /42
1.4. Człowiek a świat zwierząt i roślin /56
1.5. Człowiek jako pielgrzym. Dyskusja Piepera z egzystencjalizmem i idealizmem /61
1.6. Polemika Piepera z antropologami XX wieku /67
1.6.1. Polemika z Uexküllem i Gehlenem /68
1.6.2. Dyskusja z Schelerem /75
1.7. Człowiek i szczęście /78
1.8. Człowiek i śmierć /101

Rozdział II. Filozoficzne podstawy kultury /116
2.1. Określenie kultury, jej zagrożeń a ideał człowieka /117
2.2. Kontemplacja filozoficzna - istota, rodzaje, sposoby, formy, znamiona, uwarunkowania, odniesienie do sztuki i sensu życia /136
2.3. Prawda ontologiczna (prawda rzeczy) i prawda zdania. Dyskusja Piepera z oświeceniem (Kant, Wolf, Baumgarten) i z Sartre'em /146
2.4. Wizja prawdy u św. Tomasza z Akwinu. Polemika Piepera z Heideggerem /163
2.5. Świętowanie jako afirmacja świata i własnej egzystencji /179
2.6. Rola milczenia w kulturze /193
2.7. Uniwersytet jako miejsce kultury /202

Rozdział III . Kultura i historia - wymiar eschatologiczny /227
3.1. Rozumienie historii i źródła rozważań o jej końcu /227
3.2. Chrześcijańska wizja historii /238
3.3. Koniec historii - antychryst - afirmacja rzeczywistości /242
3.4. Postęp a problem końca historii - dyskusja Piepera z Kantem i filozofią postępu (Fichte, Görres, Novalis) /249
3.4.1. Wizja końca historii u Kanta /251
3.5. Nadzieja - koniec historii - śmierć - ewolucja - historia /270
3.5.1. Polemika Piepera z Blochem /270
3.5.2. Polemika Piepera z Teilhardem de Chardinem /274

Rozdział IV. Człowiek i życie społeczne /279
4.1. Trzy podstawowe postaci relacji międzyludzkich i ich ideologizacja /279
4.1.1. Inspiracja myślą Hildebranda, Plessnera, Hegla, filozofią klasyczną Tomasza z Akwinu i Arystotelesa/284
4.2. Filozofia społeczeństwa /285
4.2.1. Indywidualność jako podstawa życia społecznego. Dyskusja Piepera ze Spannem i krytyka stanowiska Tönniesa /286
4.2.2. Dwie formy społeczeństwa a kwestia ideologii /290
4.3. Filozofia wspólnoty /298
4.4. Filozofia organizacji /308

Zakończenie i program dalszych badań myśli Piepera /316
Literatura /332
Indeks nazwisk /348
Zusammenfassung /353
Summary /357

Józef Kożuchowski