Edycja – Piotr Roszak, Enrique Alarcón

Przekład i opracowanie naukowe – Marcin Jan Janecki

Wprowadzenie – Gilbert Dahan

Tomasz z Akwinu, będąc trzynastowiecznym mistrzem teologii, zarówno przez zastosowaną metodę egzegezy, jak i usytuowanie jej w ramach tradycji, należy do swojej epoki, czyniąc własnymi jej podejścia i pytania. A jednak lektura komentarzy św. Tomasza obok komentarzy innych średniowiecznych egzegetów pozwala dostrzec coś nieco innego: zbyt łatwo byłoby mówić o „geniuszu” Doktora Anielskiego – a jednak takie wrażenie dominuje. W komentarzach pochodzących z XII i XIII wieku znajdują się rzeczy fascynujące, a lektura tych mniej znanych przynosi sporą porcję odkryć i intelektualnej radości. Te z XIII wieku zawsze pobudzają naszą refleksję, zobowiązują do zajmowania postawy inteligentnej, gdyż wymagająca jest ich metoda, która nieustannie domaga się aktywnej obecności czytelnika. Czytając św. Tomasza, doświadcza się tego wszystkiego, ale bez wątpienia jeszcze czegoś więcej: uderza rygor jego analizy, która nie przechodzi obok żadnej trudności ani nie pozostawia bez odpowiedzi żadnego pytania; inteligencja jego rozwiązań wprawia w podziw, nawet jeśli komentarz biblijny nie jest miejscem ani uprawiania kaznodziejstwa, ani jakichś teologicznych wywodów. To „coś innego” sprawia, że teksty te wciąż do nas przemawiają, o ile tylko zaakceptujemy ich kody...

Gilbert Dahan

Komentarze biblijne Akwinaty w pełniejszym jeszcze stopniu odsłaniają przed nami jego wieloraki geniusz nie tylko jako wytrwanego filozofa arystotelika, lecz także przede wszystkim jako wnikliwego egzegety i wybitnego komentatora tekstów natchnionych. Tomaszowe „wykłady biblijne” ukazują dobitnie, że to właśnie Biblia, Księga nad Księgami, była jego uprzywilejowaną lekturą i duszą jego teologii. Jej zgłębianie stanowiło istotę i fundament intensywnej pracy intelektualnej Doktora Anielskiego, a jej ruminatio było stałym pokarmem dla jego osobistego życia duchowego i twórczości literackiej. Stąd Tomaszowe komentarze do poszczególnych ksiąg Biblii stanowią nie tylko cenny materiał badawczy dla historyków teologii i filozofii, lecz także są świadectwem żywego i płodnego kontaktu ze Słowem Bożym w historii. Co więcej, są one źródłem ciągle otwartym i toczącym wodę, z którego każdy może czerpać na miarę własnego pragnienia.

Tym razem Tomasz odsłaniania przed nami arkana Listu do Filipian i proponuje nam swoje wyjaśnienie jego trudności. On sam studiował ten list w zaciszu swej dominikańskiej celi. Nie czytał go jednak samotnie, w hermeneutycznej izolacji, ale w sposób eklezjalny, w komunii z Kościołem wieków minionych, aby owoce swej kontemplacji biblijnej przekazywać później – contemplata allis tradere – Kościołowi swoich czasów tak z uniwersyteckiej katedry, jak z kościelnej ambony. Jego słuchacze zachowali dla nas cenne słowa jego komentarzy. I możemy być im wdzięczni. Bez ich bowiem uważnego zasłuchania w słowa Mistrza i wysiłku, by piórem wyrwać je ulotności dźwięku (verba volant et scripta manent) i ocalić dla potomnych, nie moglibyśmy dziś zagłębić się w owocne rozmyślania biblijne brata Tomasza. Tym samym, nasza znajomość jego twórczości byłaby fragmentaryczna, a przez to zniekształcona.

Marcin Jan Janecki