Idee i realizacje dydaktyki interaktywnej - wystawy, muzea i centra nauki

Dynamicznie i różnorodnie rozwijające się formy dydaktyki interaktywnej wymagają porównań, systematyzacji opisu oraz analizy pedagogicznej. Czynimy to w niniejszym opracowaniu. Książka jest z jednej strony reportażem z eksploratoriów i centrów nauki w Europie i na świecie, z drugiej – omawia ewolucję form i treści interaktywnego przekazu wiedzy w naszym kraju. Opisujemy nie tylko wystawy fizyczne, ale i muzea paleontologii, geologii, techniki. Objazdowe wystawy autora z „Fiat Lux” stają się pretekstem do prezentacji specyfiki regionalnych muzeów w Polsce, a wykłady dla dzieci i młodzieży – do analizy kognitywnej. Niniejsza praca zawiera 640 ilustracji (w tym blisko 500 zdjęć, głównie autorstwa Marii Karwasz i Łukasza Kruka) i prawdopodobnie jest pierwszą monografią o muzach nauki na świecie i w Polsce.

Książka jest swego rodzaju przewodnikiem zarówno dla zwiedzających wystawy interaktywne, jak i szukających materiałów edukacyjnych w świecie wirtualnym. Twórcom wystaw i centrów nauki przybliża treści pedagogiczne, dla edukatorów i nauczycieli jest pomocą w organizacji własnej narracji w niezwykle ciekawej przygodzie poznawania świata wiedzy, a dla zwiedzających jest zaproszeniem do nauki przez zabawę.

Wstęp /  5

Rozdział I. Współczes­ny kształt edukacji muzealn­ej. Bada­nie i działan­ie w środowisku uczącym /  9
1.1. Doświadczenie muzealne jako doświadczenie uczące / 9
1.2. Muzea jako instytucje badawcze i kulturowe. Strategie muzealne / 10

Rozdział II. Źródła dydaktyki i­nteraktywn­ej / 15
2.1. Od dydaktyki tradycyjnej ku aktywnej i interaktywnej: od odzwierciedlenia do konstruowania wiedzy / 15
2.2. Dydaktyka interaktywna a idea wspomagania rozwoju w dydaktyce XXI wieku / 17
2.3. Wystawa interaktywna jako miejsce eksploracji / 22

Rozdział III. Paradygmaty dydaktyki i­nteraktyw­nej / 23
3.1. Nowe wyzwania w dydaktyce przedmiotów przyrodniczych / 23
3.2. Funkcje poznawcze w interaktywnym przekazie wiedzy / 26
3.3. Dydaktyka interaktywna jako nowa realizacja zasady poglądowości / 30
3.4. Konstruowanie dydaktyki poza szkołą / 32
3.5. Nowe oblicze konstruktywizmu / 34
3.6. Aspekty pedagogiczne / 37
3.7. Kompetencje społeczne / 39
3.8. Zagrożenia w interaktywnym przekazie wiedzy / 41
3.9. Ludoteki − edukacja poprzez zabawę / 43

Rozdział IV. Ekspon­aty i metodologie / 45
4.1. Komplementarne funkcje poznawcze eksponatu / 45
4.2. Współzależności między funkcjami poznawczymi eksponatu interaktywnego / 50
4.3. Proste jest dydaktyczne! / 54
4.4. Poglądowość wielkości abstrakcyjnych / 58
4.5. Wykład interaktywny / 60
4.6. Tunel dydaktyczny / 63
4.7. Interaktywny teatr i konkurs / 65
4.8. Sposoby rozbudzenia ciekawości widzów / 69
4.9. Wybór właściwej formy / 71
4.10. Trudności w definiowaniu funkcji poznawczych / 72
4.11. Konstruowanie wystawy kulturotwórczej – filozofia i realizacja / 73
4.12. Multimedia w dydaktyce interaktywnej / 76
4.13. Zasady dydaktyki interaktywnej – podsumowanie / 77

Rozdział V. Zada­nia strategicz­ne i dydaktycz­ne wybran­ych muzeów ­na świecie / 79
5.1. Realizacja celów strategicznych i dydaktycznych w muzeach – Luwr / 79
5.2. Innowacyjne strategie w centrach nauki – Exploratorium w San Francisco / 81
5.3. Questacon – Narodowe Centrum Nauki i Technologii (Canberra) / 83
5.4. Muzeum paleontologii – Bolca (Werona) / 87
5.5. Geologia – Royal Museum w Toronto / 89
5.6. Królewskie muzeum przyrodnicze – Bruksela / 90
5.7. Funkcje narodowe i regionalne − Muzeum Nauk Przyrodniczych w Trydencie / 93
5.8. Regionalne ogniska kultury naukowej – od Chicago do Kalamazoo / 95
5.9. Standaryzacja a regionalizacja wystaw − San Sebastian / 97
5.10. Narodowe muzeum nauki, Daejeon, Korea / 100
5.11. Różnorodność rozwiązań, jasność celów / 109

Rozdział VI. Kolekcje i strategie edukacyj­ne w wybra­nych ce­ntrach ­nauki w Europie / 111
6.1. Strategie edukacyjne i ich typologia / 111
6.2. Museo nazionale della scienza e della tecnologia „Leonardo da Vinci” / 114
6.3. Museo tridentino di scienze naturali / 119
6.4. Cité des Sciences & de l’industrie, „La villette”, Paryż / 122
6.5. Science Museum w Londynie / 124
6.6. Deutsches Museum w Monachium / 130
6.7. Muzeum nauki „Spectrum” Berlin / 138
6.8. Podsumowanie specyfiki muzeów nauki w Europie / 140

Rozdział VII. Wystawy i­nteraktyw­ne z fizyki – cele, miejsca, ara­nżacje / 143
7.1. Zabawki i fizyka − Warszawa, Słupsk 1998 / 143
7.2. „Zabawki” dla naukowców, Białystok 1999 / 144
7.3. Szkolne laboratoria fizyczne, Gdańsk 2003 / 146
7.4. „W czasie deszczu dzieci się nudzą” – Sopot 2004 / 148
7.5. „Z górki na pazurki” − Toruń 2007 / 149
7.6. „Fiat lux!” − Toruń 2008 / 151
7.7. „Fiat lux!” − edycje regionalne / 156
7.8. Ścieżki dydaktyczne fizyki współczesnej / 163
7.9. „On the track of modern physics” – Gdańsk, Warszawa, Paryż, Trydent / 168
7.10. Propozycja (wirtualnego) muzeum Marii Skłodowskiej-Curie / 171

Rozdział VIII. Muzea, pla­netaria, ce­ntra ­nauki w Polsce / 173
8.1. Muzeum techniki w Warszawie / 173
8.2. Muzeum ziemi w Warszawie / 176
8.3. Planetarium, orbitarium i geodium w Toruniu / 178
8.4. Centrum „Hewelianum” w Gdańsku / 182
8.5. Wystawa interaktywna „Eureka” w Szczecinie / 184
8.6. „Nauki dawne i niedawne” i „Świat zmysłów” w Krakowie / 185
8.7. Centrum nauki „Kopernik” w Warszawie / 187
8.8. Perspektywy rozwoju / 195

Zakończen­ie – czy możliwa jest realizacja idei dydaktyki i­nteraktyw­nej w praktyce edukacyjnej? / 197

Prof. dr hab. inż. Henryk Drozdowski, Wydział Fizyki Uniwersytetu im. Adama M

Grzegorz Karwasz

Jolanta Kruk