Francuzi, Algierczycy? Relacje między identyfikacjami Francuzów algierskiego pochodzenia

Kiedy czuję się Francuzem? Dlaczego jestem Algierką? Czy zależy to od dzielnicy, w której mieszkam, i zawodu, który wykonuję? Jakie znaczenie ma przeszłość francusko-algierska i percepcja islamu we Francji? Jakie są codzienne relacje między francuskością a algierskością? Na te i podobne pytania poszukują odpowiedzi Francuzi, których rodzice wychowali się w Algierii i imigrowali do Francji w okresie powojennego boomu gospodarczego. Mówią biegle w języku Moliera, są doskonale osadzeni we francuskiej codzienności i funkcjonują w różnych warstwach społeczeństwa francuskiego. Dzięki rodzicom poznali elementy kultury algierskiej, arabskiej lub berberyjskiej, założenia religii muzułmańskiej oraz wydarzenia z historii rodzinnej i społecznej. Jako potomkowie imigrantów konfrontują swe wyobrażenia o francuskości i algierskości z ocenami i reakcjami innych osób – rodziny żyjącej po obu stronach Morza Śródziemnego, rówieśników, nauczycieli,  pracodawców i polityków.

Książka zawiera teoretyczne i metodologiczne propozycje badań nad identyfikacjami. W pojedynczej czynności identyfikacji autor odróżnia argument identyfikacyjny (cechę) od nazwy kategorialnej, a użyteczność zaproponowanych pojęć testuje w badaniu identyfikacji Francuzów algierskiego pochodzenia (FPA). Napisane przez potomków imigrantów algierskich teksty literackie, w różnym stopniu nacechowane autobiograficznością, są podane w książce analizie jakościowej i ilościowej. W efekcie wskazano na istnienie w świadomości zbiorowej FPA kilkudziesięciu możliwych, osadzonych  w konkretnych kontekstach, relacji między wybranymi identyfikacjami narodowymi – francuską i algierską.

Wstęp / 7

Część I. Stałość i płynność tożsamości. Identyfikacje w perspektywie socjologicznej

Rozdział 1. Identyfikacje jako element tożsamości / 23
Miejsce identyfikacji pośród innych elementów tożsamości / 25
Części składowe identyfikacji / 34
Społeczne umiejscowienie podmiotu jako kontekst identyfikacji / 53
Identyfikacje – każdorazowe wyznaczanie granicy społecznej / 68

Rozdział 2. Identyfikacje narodowe jako przykład identyfikacji społecznych / 81
Znajomość kultury narodowej / 89
Obywatelstwo / 90
Zamieszkiwanie / 93
Poczucie więzi / 96
Przodkowie / 98
Cechy narodowe / 99 

Część II. Nazwy i argumenty przynależności. Imigranci algierscy we Francji

Rozdział 1. Republika, jej obywatele, cudzoziemcy i obcy z przedmieść / 109

Rozdział 2. Identyfikacje imigrantów algierskich od początków podboju kolonialnego do 1974 roku / 117

Rozdział 3. Algierczycy i potomkowie imigrantów algierskich w strukturze społeczeństwa francuskiego po 1974 roku / 133
Imigranci we Francji a zagadnienie przedmieść / 146

Część III. Metodyka badania relacji między identyfikacjami w tekstach powieściowych i autobiograficznych

Rozdział 1. Problem, pytania badawcze i wynikająca z nich koncepcja badań / 157

Rozdział 2. Dobór próby i prezentacja materiału badań własnych / 163 

Rozdział 3. Metody analizy zebranego materiału / 187

Część IV. Identyfikacje francuzów pochodzenia algierskiego w świetle wyników badań własnych

Rozdział 1. Różnorodność identyfikacyjna Francuzów pochodzenia algierskiego (wyniki badań ilościowych) / 199

Rozdział 2. Francuskość i algierskość w kontekście wybranych identyfikacji społecznych (wyniki badań jakościowych) / 209
Identyfikacje narodowe i państwowe okresu kolonialnego / 212
Identyfikacje rodzinne i religijne / 274
Identyfikacja z imigrantami / 324
Identyfikacja z przedmieściem / 380
Identyfikacje klasowe / 416

Część V. Wnioski. Relacje między identyfikacjami Francuzów Algierskiego pochodzenia

Zakończenie. Refleksje na temat identyfikacji i tego, co jest w niej płynne / 467

Bibliografia / 473
Spis schematów, wykresów i tabel / 491
Spis ilustracji / 495
Summary / 497
Indeks osobowy / 503

Jacek Kubera