Dwory arcybiskupów gnieźnieńskich do 1493 r. Struktura, urzędy, ludzie

Monografia Dwory arcybiskupów gnieźnieńskich do 1493 r. Struktura, urzędy, ludzie stanowi niespotykane dotychczas w historiografii polskiej ujęcie problematyki średniowiecznych dworów biskupich. Przedstawiono w niej zarówno strukturę dworów arcybiskupich w XIII–XV wieku, kompetencje i kwalifikacje urzędników, jak i skład osobowy poszczególnych dworów. W pracy starano się również ukazać urzędników dworskich oraz dworzan jako grupę społeczną, prezentując tym samym pochodzenie społeczne i geograficzne tych osób, ich wykształcenie, ewentualną wcześniejszą lub późniejszą karierę, liczebność poszczególnych dworów oraz ówczesną hierarchię urzędniczą. Ponadto podjęto próbę całościowego zestawienia biogramów osób związanych z dworami arcybiskupimi.

A monograph titled Dwory arcybiskupów gnieźnieńskich do 1493 r. Struktura, urzędy (The Courts of Archbishops of Gniezno until 1493. The structure and offices) provides an unprecedented approach towards the issue of medieval bishop’s courts in Polish historiography. In this work, the structure of archbishop’s courts of the 13th-15th c., competence and qualifications of court officials, as well as the personal composition of particular courts have been described. Attempts have also been made to depict the court officials and courtiers as a social group, presenting in this way their social and geographical origins, education, possible earlier or later careers, the size of particular courts and the bureaucratic hierarchy of the time. What is more, an attempt has been made to create a comprehensive summary of biographical entries of people associated with archbishop’s courts.

Wstęp / 9
Przedmiot i zakres pracy / 9
Baza źródłowa / 14
Stan badań / 16

Rozdział I. Definicja dworu biskupiego / 19
Definicje dworu biskupiego / 20
Średniowieczny dwór biskupi – specyfika realiów polskich / 36
Szkice biograficzne arcybiskupów gnieźnieńskich / 48

Rozdział II. Struktura dworów / 55
Urzędnicy arcybiskupa czy urzędnicy dworu arcybiskupiego? / 55
Urzędy i funkcje na dworach arcybiskupich w rozwoju chronologicznym / 57
Cześnik (pincerna) / podczaszy (subpincerna) / 58
Klucznik (claviger) / 62
Komornik (camerarius) / podkomorzy (subcamerarius / succamerarius) / 62
Koniuszy (agazo) / podkoni (subagazo) / 65
Krajczy (incisor) / 67
Kuchmistrz (magister coquine) / 69
Łowczy (venator) / 71
Marszałek dworu (marsalcus curie) / 72
Pokojowiec (cubicularius) / 83
Skarbnik (thesaurarius) / podskarbi (vicethesaurarius) / 85
Spowiednik (confessarius) / 97
Stolnik (dapifer) / podstoli (subdapifer) / 97
Kanclerz (cancellarius) / podkanclerzy (subcancellarius) / 99
Dworzanie (familiares) / 122

Rozdział III. Dwór arcybiskupi jako grupa społeczna / 147
Pochodzenie społeczne i geograficzne / 148
Wykształcenie / 150
Kariera / 154
Liczebność dworów / 156
Hierarchia urzędów / 157

Rozdział IV. Biogramy dworzan / 166

Zakończenie / 203
Aneks 1. Urzędnicy dworscy i dworzanie arcybiskupów gnieźnieńskich (XIII–XV w.) / 209
Aneks 2. Urzędnicy dworscy i dworzanie poszczególnych arcybiskupów gnieźnieńskich (XIII–XV w.) / 215
Bibliografia / 225
Wykaz tabel / 242

Łukasz Włodarski