Salony, "salonierki", polityka. Studium porównawcze Paryża i Warszawy w drugiej połowie XVIII wieku

Czym były osiemnastowieczne salony? Kto je prowadził i jak można było stać się częścią tego świata? Jakie aktywności towarzyszyły spotkaniom? Jakie funkcje pełniły salony w życiu społecznym i politycznym? Jaki był stosunek „salonierek” do polityki i w jakim stopniu salon pomagał im w ich publicznej działalności? Autorka odpowiada na te pytania, nawiązując do prac dotyczących salonu we Francji, pamiętników polsko-litewskiej szlachty oraz relacji podróżników, którzy odwiedzili Warszawę w czasie panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego. Porównuje życie towarzyskie elit we Francji i w Polsce w drugiej połowie XVIII wieku, ukazując punkty wspólne i specyfikę obu środowisk. Wnioski z lektury korespondencji markizy Marie de Vichy-Chamrond du Deffand i Marii Radziwiłłowej pozwoliły z kolei zestawić kultury polityczne przykładowych „salonierek”, a także ukazać związki między życiem towarzyskim i politycznym z ich perspektywy.

What were 18th-century salons? Who led them, and how could one become part of this world? What activities accompanied the meetings? What functions did salons play in social and political life? What was the attitude of the "salonnieres" towards politics, and to what extent did the salon help them in their public activities? The author answers these questions by referring to works on the salon in France, the diaries of Polish-Lithuanian nobility, and the accounts of travelers who visited Warsaw during the reign of Stanisław August Poniatowski. She compares the social life of elites in France and Poland in the second half of the 18th century, showing common points and the specificity of both environments. The conclusions from reading the correspondence of the Marquise Marie de Vichy-Chamrond du Deffand and Maria Radziwiłł made it possible to compare the political cultures of exemplary "salonnieres" and to show the connections between social and political life from their perspective.

Wykaz skrótów / 7
Wstęp / 9

Część I. Salony
Rozdział 1. Źródła, ich krytyka i uwagi metodologiczne / 27
Rozdział 2. Salon, czyli co? / 33
W poszukiwaniu definicji / 33
Narodziny salonu i język opisujący salonowy świat / 34
Rozdział 3. Salony Paryża i Warszawy / 43
Gospodarze i gospodynie salonów / 43
Letnie rezydencje i prowincja / 55
W osiemnastowiecznej rezydencji / 59
Ludzie „wielkiego świata” / 64
Rozdział 4. W salonie / 87
Typowe aktywności / 87
Miasto i dwór / 108
Funkcje salonu w życiu społecznym i politycznym / 113
Podsumowanie. Salony Paryża i Warszawy / 139

Część II. „Salonierki” i polityka. Perspektywa mikro
Rozdział 5. Źródła i metoda / 149
Rozdział 6. Pani du Deffand i Maria Radziwiłłowa / 155
Biogramy / 155
Przyjaciele / 159
Trudne związki / 168
Listy pani du Deffand i Marii Radziwiłłowej / 176
Rozdział 7. Pola aktywności / 197
Wobec spraw publicznych / 199
Interesy osobiste / 209
Dla dobra rodziny, przyjaciół i „słusznej sprawy” / 229
Rozdział 8. Informacje i opinie / 271
Wiadomości publiczne / 274
O państwie i jego ustroju / 286
O kobietach wpływowych / 314
O mężczyznach politykach / 323
Wojna: między „wielkim nieszczęściem” a „nieszczęściem
koniecznym” / 337
Sprawy zagraniczne / 348
Rozdział 9. Obywatelki / 357
Kraj i społeczeństwo / 359
Centrum i prowincja / 371
Podsumowanie. Światy pani Du Deffand i Marii
Radziwiłłowej / 375

Zakończenie / 385
Aneks / 391
Bibliografia / 399
Summary / 423
Indeks osób / 427

Dorota Wiśniewska