Średniowieczny port w Zatoce Puckiej w świetle badań archeologicznych

Podwodne stanowisko archeologiczne w Zatoce Puckiej zostało odkryte w 1977 roku przez warszawskich płetwonurków. Od tamtej pory, aż do 2019 roku, były tam prowadzone badania archeologiczne. Niniejsza książka jest podsumowaniem ponad 40 lat badań wielu naukowców i ośrodków badawczych. Po zebraniu i przeanalizowaniu wszystkich dostępnych danych wydzielono pięć faz funkcjonowania portu. Faza 0 to okres określany jako przedportowy. Rozpoczął się on w epoce brązu, a zakończył ok. VIII wieku. Faza I to pierwszy okres funkcjonowania portu datowany na IX–X wiek. Faza II funkcjonowania portu w Pucku przypada na drugą połowę XII wieku. Port tej fazy został prawdopodobnie zbudowany na surowym korzeniu, po przyłączeniu Pomorza przez Bolesława Krzywoustego i nadaniu tych ziem rodowi Sobiesławiców. Faza III zabudowań portowych przypada na okres od końca XIII do połowy XIV wieku. W omawianym czasie wielkość konstrukcji portowych znacznie się zmniejsza i skoncentruje się bliżej ujścia Płutnicy. Prawdopodobnie zabudowania tej fazy są pozostałością po stacji rybackiej nazywanej Trzęsawiskiemnadanej klasztorowi oliwskiemu przez księcia Mściwoja II.Końcówka XIV wieku to rozwój miasta Pucka w obecnym miejscu, a co za tym idzie – prawdopodobne przeniesienie głównego portu w nowe miejsce i porzucenie zabudowań u ujścia Płutnicy.

The underwater archaeological site in the Bay of Puck was discovered in 1977 by Warsaw divers. Since then, until 2019, archaeological research has been carried out there. This book is a summary of over 40 years of research by many scientists and research centers. After collecting and analyzing all available data, five phases of the port's functioning were distinguished. Phase 0 is the period referred to as pre-port. It began in the Bronze Age and ended around the 8th century. Phase I is the first period of the port's operation, dating back to the 9th–10th centuries. Phase II of the functioning of the port in Puck took place in the second half of the 12th century. The port of this phase was probably built on a raw root, after Pomerania was annexed by Bolesław Krzywousty and the lands were granted to the Sobiesławice family. Phase III of the port buildings dates from the end of the 13th century to the mid-14th century. During the period in question, the size of port structures was significantly reduced and will be concentrated closer to the mouth of the Płutnica River. The buildings of this phase are probably the remains of a fishing station called Trzęsawisko, given to the Oliwa monastery by Prince Mściwoj II. The end of the 14th century saw the development of the city of Puck in its current location, and thus – the probable relocation of the main port to a new place and the abandonment of the buildings at the mouth of the Płutnica.

Wstęp / 7

1. Historia badań / 10

2. Rys kulturowo-historyczny / 26

3. Konstrukcje portowe / 47
3.1. Stan badań i kategoryzacja obiektów / 47
3.2. Analiza reliktów konstrukcji portowych / 55
3.3. Analiza grup konstrukcji / 57
3.3.1. Grupa konstrukcji – X wiek / 57
3.3.2. Grupa konstrukcji – XII wiek / 69
3.3.3. Grupa konstrukcji – XIII–XIV wiek / 83
3.3.4. Grupa konstrukcji o nieznanej chronologii / 91
3.3.5. Wykop W4/91 i przyległe konstrukcje / 92
3.3.6. Wykop W5/91 – konstrukcje rusztowe / 95
3.4. Podsumowanie / 98

4. Wraki i elementy szkutnicze / 102
4.1. Wrak P4 – łódź jednopienna / 103
4.2. Wrak P2 / 107
4.2.1. Okoliczności znalezienia i badania / 107
4.2.2. Konstrukcja wraku P2 / 108
4.2.3. Datowanie / 116
4.2.4. Kontekst zalegania / 118
4.2.5. Podsumowanie / 119
4.3. Wrak P3 / 121
4.3.1. Okoliczności znalezienia i badania / 121
4.3.2. Konstrukcja / 121
4.3.3. Datowanie / 126
4.3.4. Podsumowanie / 127
4.4. Wrak P5 / 128
4.4.1. Okoliczności znalezienia i badania / 128
4.4.2. Konstrukcja / 128
4.4.3. Datowanie / 130
4.4.4. Podsumowanie / 130
4.5. Kontekst zalegania wraków P3 i P5 / 131
4.6. Wrak łodzi P1 / 136
4.6.1. Okoliczności znalezienia i badania / 136
4.6.2. Konstrukcja / 136
4.6.3. Datowanie / 139
4.6.4. Kontekst zalegania / 140
4.6.5. Podsumowanie / 141
4.7. Inne elementy szkutnicze / 141
4.8. Wnioski / 146

5. Badania środowiskowe / 149
5.1. Zatoka Pucka – informacje ogólne / 149
5.2. Badania środowiskowe (1984 rok) / 153
5.3. Badania GEOMOR (lata 1994–1995) / 155
5.4. Badania paleoekologiczne (1996 rok) / 157
5.5. Badania PGI (lata 2000–2001) / 164
5.6. Projekt MACHU (lata 2007–2009) / 166
5.7. Sea level changes (lata 2008–2010) / 168
5.8. Badania INNOMAR (lata 2018–2019) / 172
5.9. Podsumowanie i wnioski / 176

6. Analiza dotychczasowych interpretacji reliktów portu w Pucku / 181

7. Port w Pucku w świetle badań archeologicznych / 193
7.1. Faza 0 – okres przedportowy / 193
7.2. Faza I – port IX–X wiek / 194
7.3. Faza II – port XII wiek / 199
7.4. Faza III – stacja rybacka XIII/XIV wiek / 200
7.5. Faza IV – okres po czasach funkcjonowania portu / 202
7.6. Zakończenie / 202

Bibliografia / 205
Spis rycin / 215
Spis tabel / 222

Mateusz Popek