Czas i ortodoksja. Hermeneutyka teologii w świetle "Prawdy" i "Metody" Hansa-Georga Gadamera

Teologia już niejednokrotnie składała współczesnej myśli filozoficznej obietnicę poszerzenia horyzontów czy też otwarcia jej na transcendencję. Jednak obietnica ta nie spotkała się – jak dotąd – z przychylnym przyjęciem, gdyż teologia sama nie zdołała przekonać filozofii o swojej racjonalności. Filozofia przestała być bowiem, z jednej strony, wrażliwa na argumentację natury metafizycznej, z drugiej zaś, teologia jest skłonna poddawać się metodologiom nauk szczegółowych, rezygnując przy tym z własnej odrębności.

Zarysowana tu hermeneutyka teologii jest w pierwszym rzędzie badaniem teologii jako nauki, próbą uprawomocnienia jej na gruncie jednego z najważniejszych kierunków filozofii współczesnej, mianowicie hermeneutyki filozoficznej. Teologia zostaje tu ujęta w aspekcie immanencji, choć bynajmniej nie zamyka się w jej horyzoncie. Dziejący się świat teologii rozpada się na „kawałki” – miejsca teologiczne – które jednak wchodząc ze sobą w interakcje, uczestniczą w grze teologicznej. Jako pole owej gry zostaje wskazana liturgia, miejsce metodologicznie wyróżnione ze względu na naoczność dokonujących się konsekwencji gry teologicznej. Analiza czerpie z takich źródeł jak teoria miejsc teologicznych Melchiora Cano OP, koncepcja kręgu hermeneutycznego  Martina Heideggera oraz projekt hermeneutyki filozoficznej Hansa-Georga Gadamera, ze szczególnym uwzględnieniem roli prze(d)sądów, utożsamianych tutaj z miejscami teologicznymi.

Nowość spojrzenia na tradycję katolicką kontekście myśli hermeneutycznej sprawia, że prezentowana książka może trafić nie tylko do teologów i filozofów, ale także do  badaczy szeroko rozumianej kultury. 

Wykaz skrótów / 7
Przedmowa / 9
Wstęp / 15
Historia jako problem / 16
Historia jako szansa / 25
Status questionis i sprawa metodologii / 33

Rozdział 1. Od świadomości „naiwnej” do świadomości efektywnodziejowej / 41
Rozumienie dziejów w nowożytnej hermeneutyce / 41
Dwie drogi nowożytnej hermeneutyki / 42
Rozumienie jako uniwersalny problem hermeneutyki / 45
Hermeneutyka i aporie historyzmu / 50
Hermeneutyczna fenomenologia Heideggera / 56
Heideggerowska radykalizacja fenomenologii Husserla / 58
Struktura dasein jako bycie-w-świecie / 62
Dziejowość i problem historyzmu / 67
Rozumienie i koło hermeneutyczne / 74
Fenomenologiczna hermeneutyka Gadamera / 79
Między dyskredytacją a rehabilitacją przesądu / 80
Przynależność do tradycji i zasada dziejów efektywnych / 84
Zastosowanie i jedność hermeneutyki / 89
Istota doświadczenia hermeneutycznego / 93
Wnioski i perspektywy dla teologii / 99

Rozdział 2. Od świadomości efektywnodziejowej do ortopraksji / 107
Loci theologici między prawdą a metodą / 108
Geneza loci theologici / 108
De locis theologicis Melchiora Cano jako topika / 121
Sytuacja hermeneutyczna topiki Melchiora Cano / 130
Kryzys i rehabilitacja myślenia topicznego / 139
Estetyka a kwestia doświadczenia / 146
Wiedza praktyczna i kwestia smaku / 147
Problem rozpadu sfery estetycznej / 151
Przezwyciężenie rozpadu sfery estetycznej za pomocą pojęcia gry / 158
Kryzys teologii / 168
Ortopraksja a urząd nauczycielski kościoła / 172
Teologia – scientia speculativa czy scientia practica / 173
Magisterium a teologia / 176
Loci theologici według vaticanum ii / 190
Loci theologici i ortopraksja / 199

Rozdział 3. Od ortopraksji do ortodoksji / 207
Lex orandi – lex credendi jako formuła hermeneutyczna teologii 207
W poszukiwaniu treściowego „wypełnienia” ortopraksji / 208
Pojęcie liturgii / 213
Zmienne i niezmienne w liturgii / 222
Między lex orandi a lex credendi / 234
Świadomość efektywnodziejowa w medium języka / 244
Językowość doświadczenia hermeneutycznego / 244
Pojęcie „języka” w myśli zachodnioeuropejskiej / 248
Językowy charakter ludzkiego doświadczenia świata / 262
Doświadczenie z perspektywy języka / 266
Język jako medium doświadczenia teologicznego / 272
Symbol i alegoria jako postaci językowej metaforyki / 272
Dogmat a symbol wiary / 276
Alegoria w języku teologicznym / 290
Teologia z „wnętrza” języka / 313

Zakończenie / 323
Bibliografia / 329
Summary / 351
Indeks osobowy / 357
Indeks rzeczowy / 365

Piotr Feliga