Wstęp
Pierwszy wykład na nowo utworzonym Uniwersytecie Mikołaja Kopernika wygłosił 24 XI 1945 r. profesor Tadeusz Czeżowski. Fakt, że zajęcia uniwersyteckie zainaugurował uczony,
który do 1939 r. był profesorem filozofii na Uniwersytecie Stefana Batorego w Wilnie miał znaczenie symboliczne, a jednocześnie wskazywał, że na Uniwersytecie Toruńskim filozofia znajdzie należne jej miejsce w systemic uprawianych nauk i w procesie dydaktycznym.
Tadeusz Czeżowski i współpracujący z nim Henryk Elzenberg - pierwsi kierownicy katedr filozoficznych na Wydziale Humanistycznym UMK przystąpili do organizowania toruńskiego
filozoficznego ośrodka naukowego i dydaktycznego. Trudne to było zadanie nie tylko ze względu na brak kadry filozoficznej w Toruniu, ale również, a może przede wszystkim, z powodu restrykcyjnej polityki władz państwowych wobec Wydziału Humanistycznego. Na początku lat pięćdziesiątych katedry filozoficzne podzieliły los wielu innych katedr tego wydziału. Katedrę Filozofii I Tadeusza Czeżowskiego przemianowano na Katedrę Logiki, a katedrę Filozofii II Henryka Elzenberga zlikwidowano. Jednocześnie wstrzymano nabór na kierunku filozoficznym. Wprawdzie po 1956 r. sytuacja filozofii uległa wyraźnej poprawie, gdyż reaktywowano studia filozoficzne i utworzono nową katedrę filozoficzną pod nazwą Katedra Historii Filozofii i Myśli Społecznej, jednakże straty kadrowe z lat poprzednich oraz zahamowanie badań naukowych jeszcze przez wiele lat wywierały negatywny wpływ na stan filozofii uniwersyteckiej. Dopiero na początku lat dziewięćdziesiątych zaistniały warunki personalne i organizacyjne dla utworzenia Instytutu Filozofii z własnym kierunkiem stUdiów. Stało się to możliwe przede wszystkim dzięki awansowi naukowemu naszych pracownikow.
Niniejsza publikacja, przygotowana przez pracowników Instytutu Filozofii dla uczczenia 50-lecia UMK, obrazuje burzliwe dzieje filozofii na naszej uczelni oraz przedstawia sylwetki wybitnych uczonych: Tadeusza Czeżowskiego, Henryka Elzenberga i Tadeusza Szczurkiewicza, którzy w pierwszych latach powojennych tworzyli organizacyjne i merytoryczne podstawy dla funkcjonowania filozofii uniwersyteckiej, a później decydowali o jej wysokiej randze naukowej. Pragniemy w tej skromnej formie choćby częściowo spłacić dług wdzięczności wobec Profesorów, których działalność naukowa, dydaktyczna i organizacyjna miała istotne znaczenie nie tylko dla środowiska filozoficznego, ale również dla calego Uniwersytetu.
