Kategoria: Nauki humanistyczne

(Nie)oczywiste „Ziemie Odzyskane”

seria:Wokół Fenomenu Kulturowego redaktorzy: Marcin Hlebionek, Rafał Moczkodan, Joanna Nowosielska-Sobel

Rok wydania:2025 Nr wydania:Wydanie pierwsze Liczba stron:486 ISBN:978-83-231-6246-9 eISBN:978-83-231-6247-6 DOI: https://doi.org/10.12775/978-83-231-6247-6

OPIS „Ziemie Odzyskane”, „Niewyzwolone”, „Oczekiwane”, „Postulowane”, „Pozyskane”, Ziemie Zachodnie i Północne – tereny przejęte po II wojnie światowej przez konstytuujące się państwo polskie jako efekt geopolityki prowadzonej przez zwycięskie mocarstwa – są fenomenem o ogromnym potencjale badawczym. Pomimo realizacji kolejnych projektów naukowych dotyczących tych obszarów przed uczonymi otwierają się wciąż nowe pola do eksploracji. W naszej książce chcemy przyjrzeć się „Ziemiom Odzyskanym” jako zagadnieniu kulturotwórczemu, a szczególny nacisk położyć na refleksję nad obecnością różnych wymiarów tego miejsca w dorobku lat 1945–1989.
Publikacja stanowi pokłosie dyskusji naukowej zainspirowanej przez Instytut Historyczny Uniwersytetu Wrocławskiego, Wydział Nauk Historycznych i Wydział Humanistyczny Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu oraz Ośrodek „Pamięć i Przyszłość” we Wrocławiu. Poświęcona zjawiskom kultury filmowej, plastyczniej i literackiej doby PRL-u, zwraca uwagę na kontekst „fenomenu” dostrzeżony przez badaczy zagadnień związanych z „Ziemiami Odzyskanymi” reprezentujących różne dyscypliny naukowe: historię, literaturoznawstwo, socjologię i kulturoznawstwo. W efekcie tych zróżnicowanych spojrzeń powstał swoisty amalgamat refleksji nad tytułowym obszarem czy – może lepiej – zjawiskiem.
Oddając do rąk Szanownych Czytelników naszą książkę, żywimy nadzieję, iż zawierając tak wyraźnie interdyscyplinarne spojrzenie na zagadnienie fenomenu kulturowego „Ziem Odzyskanych”, może ona nie tylko stanowić wartościową refleksję nad tym tematem, ale również dać inspirację do kolejnych projektów badawczych.

SPIS TREŚCI Wstęp 9

Robert Klementowski
„Kto Ty jesteś…?” Heimat z lekką nutą Vaterlandu, czyli kształtowanie tożsamości obywatela prowincji odzyskanej na przykładzie Lwówka Śląskiego / 13

Kamilla Biskupska
„Niekończąca się opowieść”. O narracjach początku w mieście o przerwanej strukturze długiego trwania – przypadek Wrocławia / 59

Grzegorz Strauchold
Całkiem nowa fala, a i „kawał” nieco starszej. Studium historycznej (lecz nie tylko) twórczości wydawniczej, nade wszystko o Dolnym Śląsku / 87

Jakub Tyszkiewicz
Wystawa Ziem Odzyskanych – zmarnowana szansa propagandy Ziem Zachodnich i Północnych
po II wojnie światowej? / 99

Bartosz Gondek
Maszeruje całe miasto. O fenomenie kulturowym Dnia Osadnika w Nowym Dworze Gdańskim / 117

Marek Szajda
Liczyrzepa – zły duch Karkonoszy? Józef Sykulski i powstanie polskich legend o Duchu Gór w okresie tuż po 1945 r. / 131

Roman Balczarek
Autochtoni śląscy we współczesnym kinie polskim na przykładzie trylogii Rojst / 153

Agata Zamorowska
Ziemie zapomniane, czyli filmowe przedstawienia Warmii i Mazur w okresie PRL-u / 165

Barbara Techmańska
Propaganda dotycząca Ziem Zachodnich w latach 1945–1948 w wybranych źródłach ikonograficznych i audiowizualnych / 187

Tomasz Leszkowicz
Wojenna orka, wojenny siew. Wokół PRL-owskiej figury żołnierza – pioniera Ziem Odzyskanych / 213

Paweł Kaczyński
Dawne dzieje Ziem Odzyskanych w powieściach Kazimierza Kłosia / 243

Marcin Hlebionek
Między traumą a przygodą. Gruby Aleksandra Minkowskiego / 257

Rafał Moczkodan
Próba „stworzenia nowej mitologii narodowej” – recepcja krytyczna powieści Wojciecha Żukrowskiego
Skąpani w ogniu / 281

Mariusz Maciak
Godząc literaturę, ideę i codzienność. Wyprawa na odzyskane ziemie Wandy Melcer jako społeczno-ideowy reportaż literacki / 309

Artur Szparaga
Architektura jako miejsce nie(pamięci) o niemieckiej przeszłości Pomorza Zachodniego (wybrane przykłady) / 331

Michał Wróbel
Szkolnictwo jako warunek polonizacji Ziem Odzyskanych w 1945 r. Przykład Szczecina / 353

Waldemar Dymarczyk
„Byliśmy, jesteśmy, będziemy” – rzecz o plakacie Ziem Odzyskanych / 373

Izabela Kaczmarzyk
Powojenne „Ziemie Odzyskane” w perspektywie jezuickiego dziedzictwa dokumentacyjnego (na przykładzie powojennego Wrocławia) / 391

Ivo Łaborewicz
Archiwum Miejskie w Jeleniej Górze 1945–1951 – naturalna kontynuacja czy usilna polonizacja? / 409

Kamil Frączkiewicz
Cuda śląskiego „Olbrzyma” – kształtowanie się mitu kompleksu Riese i jego współczesność / 435

Joanna Nowosielska-Sobel
„Jak twierdzi fotoreporter…” Fenomen społeczno-kulturowy Jeleniej Góry i okolicy w świetle fotografii tygodnika ilustrowanego „Nowiny Jeleniogórskie” (1958–1970) / 459

Recenzje