Ryga w Rzeczypospolitej polsko-litewskiej (1581-1621)

Roczniki Towarzystwa Naukowego w Toruniu, rocznik 92 zeszyt 3

Ryga (niem. Riga, łot. Riga) - obecna stolica Łotwy i blisko miliono­wa metropolia u ujścia Dźwiny przez ponad osiem wieków swojej burzliwej historii zmieniała wielokrotnie przynależność państwo­wą i podlegała wielu władcom: biskupom, a następnie arcybiskupom ry­skim, Zakonowi Niemieckiemu w Inflantach, królom Szwecji, carom Rosji, Związkowi Radzieckiemu, a także Rzeczypospolitej. Określenie jak długo miasto znajdowało się w granicach państwa polsko-litewskiego na­stręcza pewne trudności. Wprawdzie już w 1561 roku ostatni arcybiskup ryski Wilhelm Hohenzollern oraz ostatni mistrz krajowy Gotthard Kettler przekazali Zygmuntowi Augustowi swoje prawa zwierzchnie do miasta, jednak de facto Ryga przeszła pod polsko-litewskie panowanie dopiero w 1581 roku, na mocy układu w Drohiczynie, zawartego między delegacją ryską a Stefanem Batorym. Miasto pozostało w granicach Rzeczypospo­litej aż do kapitulacji przed wojskami Gustawa Adolfa w 1621 roku. Wła­śnie te cztery dekady w dziejach miasta są przedmiotem rozważań w tej publikacji. 

Wstęp 7
Rozdział I. Ryga wobec rozpadu średniowiecznych władztw terytorialnych w Inflantach /19
Polityczna i gospodarcza pozycja Rygi w średniowiecznych Inflantach /19
Rozpad wspólnoty inflanckiej i rywalizacja o Inflanty po ataku wojsk Iwana Groźnego /32
Próby podporządkowania Rygi przez Zygmunta Augusta /40
Konflikt wewnątrz miasta a kwestia podporządkowania się Rygi Zygmuntowi Augustowi /48
Między Litwą, Polską a Rzeszą - walka Rygi o niezależność (1562-1576) /53
Rozdział II. Podporządkowanie Rygi Rzeczypospolitej polsko-litewskiej (1577-1582) /61
Organizacja Inflant za czasów Stefana Batorego /61
Rokowania w sprawie podporządkowania Rygi Rzeczypospolitej /69
„Privilegium Stephaneum" oraz inne mandaty i przywileje reguluj ące funkcj onowanie Rygi w Rzeczypospolitej /77
Rozdział III. Ryga a Rzeczpospolita w okresie rozruchów kalendarzowych (1584-1589) /89
Napięcia społeczne i religijne w Rydze po włączeniu do Rzeczypospolitej /89
Wybuch rewolty /95
Konflikt wewnątrz miasta - walka opozycji mieszczańskiej z elitami władzy (grudzień 1584-styczeń 1585) /97
Narastanie konfliktu miasta z władzami zwierzchnimi - próby dyplomatycznego rozstrzygnięcia problemu / 101
Radykalizacja postaw i eskalacja konfliktu między miastem a Rzecząpospolitą (wiosna 1586-koniec 1586) /105
Postawa Rygi podczas bezkrólewia i walki o tron (1587 rok) /110
Sprawa podporządkowania się Rygi Zygmuntowi III Wazie i pacyfikacja rozruchów (1588-1589 rok) /115
Rozdział IV. Ryga w Rzeczypospolitej polsko-litewskiej w czasach Zygmunta III (1589-1621) /131
Inflanty w czasach panowania Zygmunta III Wazy /131
Reformy wewnętrzne i przemiany społeczne w Rydze (1589-1621) /134
Ryga w życiu politycznym Rzeczypospolitej i Inflant; relacje z instytucjami państwa i prowincji / 145
Stosunki religijne w Rydze; spory z jezuitami /171
Kontakty handlowe i pozycja gospodarcza Rygi w Rzeczypospolitej /185
Rozdział V. Udział Rygi w wojnie polsko-szwedzkiej w Inflantach (1600-1621) /209
Walki w Inflantach i udział Rygi w pierwszej fazie wojny (1600-1611) /210
Udział Rygi w walkach z wojskami Gustawa Adolfa (1617-1620) /232
Zdobycie Rygi przez Szwedów /236
Zakończenie /245
Bibliografia /251
Zusammenfassung /273
Indeks osobowy /275

Anna Ziemlewska