Toruński poręcznik do fizyki. Gimnazjum I klasa: Mechanika

Czym zajmuje się fizyka? Odpowiadając, że zjawiskami „fizycznymi", popełniamy błąd logiczny zwany tautologią, czyli wyjaśnianiem pojęcia przez to samo pojęcie jak w stwierdzeniu, że w skład masła wchodzi masło (82%, sprawdź!) i woda. Za zjawiska fizyczne tradycyjnie uważało się te, które nie prowadzą do żadnej zmiany oddziałujących substancji. Innymi słowy, zjawiska fizyczne to zjawiska powtarzalne i zazwyczaj odwracalne. I tak na przykład, dwie zderzające się piłeczki, stygnięcie herbaty w szklance, zaćmienie Słońca to zjawiska fizyczne. Piłeczki (o ile elastyczne) nie zmieniają ani kształtu, ani koloru po zderzeniu, zimną herbatę można ponownie podgrzać, a zaćmienie Słońca obejrzeć ponownie za kilka lat.
Nie jest tak w przypadku tzw. zjawisk chemicznych, zmieniających własności reagujących substancji. I tak, wymieszanie metalicznych kropelek rtęci z żółtym proszkiem siarki prowadzące do powstania czerwonego siarczku rtęci to zjawisko chemiczne. Stopienie siarki lub rosnący słupek rtęci w termometrze lekarskim (kiedyś tylko takie istniały) - to natomiast zjawiska fizyczne. Dzisiaj, rozgraniczenia na zjawiska fizyczne, astronomiczne, chemiczne, czy nawet biologiczne musimy uznać za nieco sztuczne.

Rozdział I. WSTĘP
Fizyka jako nauka /3
1.1. Zjawiska fizyczne /3
1.2. Fizyka i filozofia /5
1.3. Fizyka a inne nauki /6
Materia w przyrodzie /7
1.4. Co to jest materia? /7
1.5. Trzy stany skupienia materii /8
1.6. Siły między cząsteczkami i atomami w różnych stanach skupienia /9
1.7. Atomy i cząsteczki /10
1.8. Elektrony i prąd elektryczny /11
1.9. Jony i elektroliza /12
1.10. Inne stany skupienia /13
1.11. Kondensat Bosego-Einsteina - piąty stan skupienia /15
Rozdział II. WIELKOŚCI FIZYCZNE
2.1. Czytanie wielkości fizycznych /17
2.2. Wielkości przybliżone /18
2.3. Obliczenia przybliżone /20
2.4. Jednostki pomiaru wielkości /22
2.5. Przedrostki jednostek pomiaru /23
2.6. Przykład pomiaru - gęstość /24
Rozdział III. KINEMATYKA
3.1. Ruch i jego opis /29
3.2. Ruch jednostajny prostoliniowy /35
3.3. Prędkość średnia i prędkość chwilowa /41
3.4. Droga w ruchu jednostajnym / 45
3.5. Ruch jednostajnie przyspieszony / 47
3.6. Prędkość w ruchu jednostajnie przyspieszonym /50
3.7. Droga w ruchu jednostajnie przyspieszonym /52
3.8. Podsumowanie / 56
Dodatek 3.9. Ruch jednostajny po okręgu /57
Dodatek 3.10. Więcej o wykresach zależności czasowej w ruchu / 60
Rozdział IV. DYNAMIKA
4.1. Pojęcie i własności sił / 62
4.2. Siła jako wektor /64
4.3. I Prawo dynamiki Newtona /68
4.4. II Prawo dynamiki Newtona
4.5. III Prawo dynamiki Newtona /72
4.6. Jeszcze raz o wektorach /74
4.7. Przykłady oddziaływań w przyrodzie /78
Rozdział V. PRAWA ZACHOWANIA W MECHANICE
5.1. Pojęcie pędu /80
5.2. Zasada zachowania pędu /82
5.3. Pojęcie energii /84
5.4. Praca /84
5.5. Energia mechaniczna i jej rodzaje /86
5.6. Zasada zachowania energii mechanicznej /88
5.7. Tarcie i inne opory ruchu /89
Uwagi dla nauczyciela /95

Grzegorz Karwasz

Magdalena Sadowska

Krzysztof Rochowicz