Z dziejów unifikacji administracji II Rzeczypospolitej. Rola przepisów pruskich

Niniejsza publikacja jest próbą analizy doktryny międzywojennej i projektów ustawodawczych, pod kątem ich ewentualnej inspiracji nauką i ustawodawstwem pruskim, oraz oceny przyjętych w II RP rozwiązań administracyjnych, w szczególności zaś aktów będących kamieniami węgielnymi administracji terenowej, tzn.: rozporządzenia Prezydenta RP o organizacji i zakresie działania władz administracji ogólnej z 19 stycznia 1928 r. oraz ustawy o częściowej zmianie ustroju samorządu terytorialnego z 23 marca 1933 r. 

„Tak dobrze udokumentowanej monografii nie spotyka się zbyt często. Precyzja szczegółu i bogactwo informacji to ważny walor pracy. Autorka wykazała dobrą znajomość skomplikowanego przecież różnymi etapami od 1918 do 1939 systemu organizacji administracji terytorialnej, rządowej czy samorządowej, w skali całego kraju. (...) Uporządkowana, napisana precyzyjnym językiem rozprawa nie budzi zastrzeżeń. Podkreślam jej walory prawnicze, umiejętne analizowanie przepisów prawa, zarówno prawa zaborców, jak i całej legislacyjnej działalności w II RP w zakresie dziejów administracji. Otrzymaliśmy jasny wykład całości, którego publikacja będzie istotnym elementem w dziejach nauki administracji epoki II RP".

Z recenzji wyd. prof. dr hab. Stanisława Salmonowicza

Wykaz skrótów/ 9
Wstęp/11 

ROZDZIAŁ 1
Sytuacja prawna terenowej administracji rządowej do 1928 r./ 19
1.1. Uwagi ogólne/ 19
1.2. Organizacja administracji terenowej w okresie rozbiorów w drugiej połowie XIX i na początku XX w./ 24
1.2.1. Królestwo Polskie i zachodnie gubernie cesarstwa rosyjskiego/ 24
1.2.2. Ziemie zaboru austriackiego/ 26
1.2.3. Ziemie zaboru pruskiego/ 28
1.3. Regionalna ewolucja administracji terytorialnej u progu niepodległości/ 37
1.4. Organizacja administracji terenowej w województwie śląskim na podstawie statutu organicznego z 1920 r./ 50
1.5. Sytuacja prawna administracji terytorialnej do 1928 r./ 57
1.5.1. Wojewoda - powoływanie, kompetencje, urząd pomocniczy/ 57
1.5.2. Władze miasta stołecznego Warszawy przed 1928 r./ 65
1.5.3. Organizacja urzędów wojewódzkich przed 1928 r./ 66
1.5.4. Rady wojewódzkie/ 71
1.5.5. Starostowie - powoływanie, kompetencje, urząd pomocniczy/ 73
1.5.6. Organizacja władz administracji ogólnej I instancji w miastach wydzielonych/ 78 

ROZDZIAŁ 2
Rozporządzenie Prezydenta RP z 19 stycznia 1928 r. o organizacji i zakresie działania władz administracji ogólnej - unifikacja administracji terytorialnej?/ 84
2.1. Wojewoda i jego aparat pomocniczy w świetle rozporządzenia Prezydenta RP
z 1928 r./ 84
2.1.1. Wojewoda/ 85
2.1.2. Organizacja urzędów wojewódzkich na mocy rozporządzenia Prezydenta
RP z 1928 r./ 89
2.1.3. Władze miasta stołecznego Warszawy w rozporządzeniu Prezydenta RP
z 1928 r./ 93
2.2. Wojewódzkie organy kolegialne jako forma udziału czynnika obywatelskiego
w administracji/ 94
2.3. Powiatowe organy administracji ogólnej w świetle rozporządzenia Prezydenta
RP z 1928 r./ 98
2.3.1. Starosta w świetle rozporządzenia Prezydenta RP z 1928 r./ 98
2.3.2. Władze powiatów miejskich w rozporządzeniu Prezydenta RP z 1928 r./ 100
2.3.3. Organizacja władz administracji ogólnej I instancji w Gdyni/ 107
2.4. Partykularyzm ustroju rządowej administracji terenowej w b. dzielnicy pruskiej
po 1928 r./ 109

ROZDZIAŁ 3
Organizacja i kompetencje samorządu terytorialnego na podstawie przepisów dzielnicowych/ 117
3.1. Uwagi ogólne 117
3.2. Samorząd na ziemiach polskich pod zaborami na przełomie XIX i XX w./ 128
3.2.1. Samorząd w cesarstwie rosyjskim/ 128
3.2.2. Samorząd w monarchii austro-węgierskiej/ 132
3.2.3. Samorząd w państwie pruskim/ 140
3.3. Samorządność na ziemiach polskich u progu niepodległości/ 154
3.4. Samorząd w byłym Królestwie Polskim i w województwach wschodnich przed 1933 r./ 160
3.5. Samorząd w byłym zaborze austriackim przed 1933 r./ 168
3.6. Samorząd w województwach byłej dzielnicy pruskiej przed 1933 r./ 176
3.6.1. Samorząd wojewódzki w poznańskim i pomorskim/ 176
3.6.2. Samorząd powiatowy w poznańskim i pomorskim/ 182
3.6.3. Samorząd miejski w poznańskim i pomorskim/ 185
3.6.4. Samorząd gmin wiejskich w poznańskim i pomorskim/ 189
3.7. Samorząd w województwie śląskim/ 191

ROZDZIAŁ 4
Na drodze do unifikacji ustroju samorządu terytorialnego w II RP. Ustawa „scaleniowa" z 23 marca 1933 r./ 199
4.1. Fragmentaryczne ustawodawstwo samorządowe przed 1933 r./ 199
4.2. Niesfinalizowane projekty reform samorządowych/ 202
4.2.1. Pierwsze projekty/ 202
4.2.2. Problem ustawy o zasadach powszechnego samorządu wojewódzkiego/ 205
4.2.3. Kompleksowe projekty lat dwudziestych/ 208
4.3. Na drodze do unifikacji ustroju samorządu - obraz debaty w świetle piśmiennictwa/ 221
4.4. Ustawa scaleniowa z 1933 r. nową podstawą prawną administracji samorządowej/ 235
4.4.1. Od projektu do uchwalenia ustawy/ 235
4.4.2. Struktura samorządu po unifikacji/ 241
4.5. Samorząd w województwach zachodnich po 1933 r./ 256
4.5.1. Losy samorządu wojewódzkiego/ 257
4.5.2. Samorząd powiatowy w b. dzielnicy pruskiej. Wydziały powiatowe jako sądy administracyjne I instancji/ 258
4.5.3. Gmina miejska i wiejska w województwach zachodnich/ 261
Zakończenie/ 267
Źródła prawa/ 276
Źródła normatywne państw zaborczych w ujęciu chronologicznym/ 276
Rosyjskie/ 276
Austro-węgierskie (dla Galicji i Lodomerii)/ 276
Pruskie (łącznie z okresem okupacji niemieckiej podczas I wojny światowej)/ 277
Źródła normatywne Rzeczypospolitej Polskiej regulujące sprawy podziałów terytorialnych, administracji rządowej w terenie i samorządu terytorialnego/ 279
Akty prawne organów dzielnicowych/ 279
Akty rangi konstytucyjnej/ 280
Dekrety Naczelnika Państwa, ustawy Sejmu RP oraz rozporządzenia Prezydenta RP/ 281
Ustawy Sejmu Śląskiego, rozporządzenia wojewody śląskiego i delegata wojewody przy Dowódcy Samodzielnej Grupy Operacyjnej Śląsk/ 286
Rozporządzenia oraz okólniki Rady Ministrów i ministrów/ 288
Literatura/ 297
Prace monograficzne/ 297
Artykuły w pracach zbiorowych/ 305
Artykuły w czasopismach/ 310

Anna Tarnowska