Edukacja wielokulturowa. Działania podejmowane w Polsce

Książka Edukacja wielokulturowa. Działania podejmowane w Polsce ma charakter podręcznikowy. Zawiera podstawowe informacje dotyczące grup odmiennych kulturowo: mniejszości narodowych i etnicznych, uchodźców, repatriantów oraz imigrantów, działań edukacyjnych skierowanych do tych środowisk oraz programów uwrażliwiających kulturowo adresowanych do społeczeństwa polskiego o wymienionych grupach. Autorka zawarła swoje spostrzeżenia dotyczące dobrych metod pracy w środowisku odmiennym kulturowo na podstawie prowadzonych badań, literatury przedmiotu, dostępnych opracowań materiałów edukacyjnych a także własnego zaangażowania w projekty edukacyjne. Publikacja adresowana jest do szerokiego kręgu odbiorców – antropologów, socjologów, pedagogów, edukatorów i działaczy kultury oraz osób stykających się z reprezentantami odmiennych kultur. 

Autorka w swej monografii przedstawia panoramę działań edukacyjnych w Polsce mających charakter wielokulturowy i międzykulturowy. Celem tego podejścia miała być swoista „mapa” edukacji wielokulturowej, dająca wyobrażenie o skali tych przedsięwzięć, ich profilu, o ich skuteczności i funkcjonalnym (nie)dopasowaniu do aktualnych potrzeb. Drugim ważnym celem autorki była niewątpliwie chęć identyfikacji różnego rodzaju słabych punktów owych przedsięwzięć edukacyjnych.

Z recenzji prof. dr. hab. Aleksandra Posern-Zielińskiego

Wstęp /13

Rozdział 1. Wielokulturowość i edukacja wielokulturowa / 19
1.1. Zrozumieć wielokulturowość / 19
1.1.1. Wielokulturowość a dominacja kulturowa / 21
1.1.2. Wielokulturowość a zakorzenienie  23
1.1.3. Wielokulturowość a konieczność współdziałania / 24
1.2. Zrozumieć edukację wielokulturową / 26
1.2.1. Definicja edukacji wielokulturowej / 26
1.2.2. Cele i treści edukacji wielokulturowej / 28
1.2.3. Edukacja formalna i nieformalna / 32
1.2.4. Metody nauczania edukacji wielokulturowej / 34

Rozdział 2. Mniejszości narodowe i etniczne a edukacja wielokulturowa / 38
2.1. Sylwetka mniejszości narodowych i etnicznych / 38
2.1.1. Mniejszości narodowe, etniczne oraz posługujące się językiem regionalnym – definicja / 39
2.1.2. Liczba mniejszości narodowych, etnicznych oraz posługujących się językiem regionalnym / 42
2.1.3. Skąd pochodzą i gdzie mieszkają mniejszości w Polsce? / 44
2.1.4. Czym różnią się od siebie mniejszości? / 49
2.1.5. Problemy mniejszości / 52
2.2. Edukacja mniejszości narodowych i etnicznych / 56
2.2.1. Edukacja szkolna mniejszości – historia / 57
2.2.2. Edukacja szkolna mniejszości – współczesność / 59
2.2.2.1. Szkoły z językiem nauczania mniejszości / 62
2.2.2.2. Szkoły dwujęzyczne / 67
2.2.2.3. Szkoły z dodatkową nauką języka mniejszości / 69
2.2.2.4. Szkoły z dodatkowymi zajęciami dla uczniów romskich / 73
2.2.3. Edukacja nieformalna przedstawicieli mniejszości / 80
2.2.4. Wnioski i rekomendacje / 82
2.3. Edukacja o mniejszościach narodowych i etnicznych / 84
2.3.1. Edukacja o mniejszościach narodowych i etnicznych w szkole / 85
2.3.2. Edukacja nieformalna o mniejszościach narodowych i etnicznych / 89
2.3.2.1. Edukacja o mniejszościach dla różnych grup docelowych / 90
2.3.2.2. Scenariusze o mniejszościach narodowych i etnicznych / 96
2.3.3. Wnioski i rekomendacje / 100

Rozdział 3. Uchodźcy a edukacja wielokulturowa / 103
3.1. Sylwetka uchodźcy / 103
3.1.1. Uchodźca – definicja / 104
3.1.2. Liczba i miejsce pochodzenia uchodźców / 106
3.1.3. Droga do statusu uchodźcy / 108
3.1.4. Miejsce życia osoby oczekującej na status uchodźcy / 110
3.1.5. Problemy uchodźców / 112
3.1.6. Przystosowanie się do życia w Polsce / 114
3.2. Edukacja uchodźców / 116
3.2.1. Edukacja szkolna uchodźców / 117
3.2.2. Edukacja uchodźców w ośrodkach / 124
3.2.3. Edukacja nieformalna uchodźców / 126
3.2.3.1. Szkolenia zawodowe / 127
3.2.3.2. Szkolenia prawnicze / 128
3.2.3.3. Szkolenia językowe i kulturowe / 129
3.2.4. Wnioski i rekomendacje / 131
3.3. Edukacja o uchodźcach / 135
3.3.1. Edukacja o uchodźcach w szkole / 135
3.3.1.1. Przygotowanie szkoły na przyjęcie uchodźcy / 137
3.3.2. Edukacja nieformalna o uchodźcach / 139
3.3.2.1. Edukacja o uchodźcach dla różnych grup docelowych / 141
3.3.2.2. Scenariusze na temat uchodźców / 145
3.3.3. Wnioski i rekomendacje / 147

Rozdział 4. Imigranci a edukacja wielokulturowa / 150
4.1. Sylwetka imigranta / 150
4.1.1. Imigrant – definicja / 151
4.1.2. Liczba imigrantów / 152
4.1.3. Jakich mamy imigrantów? / 154
4.1.4. Skąd pochodzą i dlaczego przybyli? / 157
4.1.5. Problemy imigrantów / 160
4.1.6. Przystosowanie się do życia w Polsce / 163
4.2. Edukacja imigrantów / 166
4.2.1. Edukacja szkolna imigrantów / 167
4.2.1.1. Język polski dla cudzoziemców w szkole / 170
4.2.1.2. Przygotowanie nauczycieli do pracy z młodzieżą innej narodowości niż polska / 172
4.2.1.3. Edukacja języka kraju pochodzenia: szkoła ormiańska i szkoła wietnamska / 174
4.2.2. Edukacja nieformalna imigrantów / 177
4.2.2.1. Informacja jako rodzaj edukacji imigrantów / 179
4.2.2.2. Nauczanie języka polskiego jako obcego / 180
4.2.3. Edukacja studentów zagranicznych / 182
4.2.4. Wnioski i rekomendacje / 183
4.3. Edukacja o imigrantach / 185
4.3.1. Edukacja o imigrantach w szkole – teoria / 186
4.3.2. Edukacja o imigrantach w szkole – praktyka /187
4.3.3. Edukacja nieformalna o imigrantach / 190
4.3.3.1. Edukacja o imigrantach dla różnych grup docelowych / 192 
4.3.4. Wnioski i rekomendacje / 194

Rozdział 5. Repatrianci a edukacja wielokulturowa / 198
5.1. Sylwetka repatrianta / 198
5.1.1. Repatriant – definicja / 199
5.1.2. Liczba repatriantów / 202
5.1.3. Jacy są, skąd pochodzą i gdzie mieszkają? / 203
5.1.4. Dlaczego przybyli? / 205
5.1.5. Droga do statusu repatrianta / 207
5.1.6. Problemy repatriantów / 211
5.1.7. Przystosowanie się do życia w Polsce / 215
5.2. Edukacja repatriantów / 219
5.2.1. Edukacja w kraju pochodzenia / 219
5.2.1.1. Kursy języka polskiego w kraju pochodzenia / 220
5.2.1.2. Biblioteczka i poradnik / 222
5.2.2. Edukacja szkolna repatriantów / 223
5.2.3. Edukacja nieformalna repatriantów / 226
5.2.3.1. Kursy językowe / 227
5.2.3.2. Kursy adaptacyjne / 230
5.2.3.3. Kursy zawodowe / 234
5.2.3.4. Kursy kulturowe / 236
5.2.3.5. Poradnictwo i wsparcie / 238
5.2.4. Wnioski i rekomendacje / 241
5.3. Edukacja o repatriantach / 243
5.3.1. Edukacja o repatriantach w szkole / 246
5.3.1.1. Przygotowanie szkoły na przyjęcie repatrianta / 247
5.3.2. Edukacja nieformalna o repatriantach / 250
5.3.2.1. Edukacja o repatriantach dla różnych grup docelowych / 251
5.3.2.2. Scenariusze na temat repatriacji / 254
5.3.3. Wnioski i rekomendacje / 255

Rozdział 6. Inne programy edukacji wielokulturowej / 258
6.1. Edukacja wielokulturowa dla grup jednolitych kulturowo / 259
6.1.1. Uczenie o kulturach odległych i egzotycznych / 260
6.1.2. Odkrywanie własnej tożsamości / 262
6.1.3. Wiedza o stereotypach i stosunku wobec innego / 264
6.1.4. Wczucie się w sytuację wielokulturową / 269
6.1.5. Aktywizacja do podejmowania działań wielokulturowych /271
6.1.6. Tworzenie zaplecza merytorycznego edukacji wielokulturowej / 274
6.1.7. Wnioski i rekomendacje / 277
6.2. Edukacja wielokulturowa dla grup zróżnicowanych kulturowo / 278
6.2.1. Zauważenie różnorodności kulturowej / 279
6.2.2. Etnograficzne poznawanie kultury innego / 282
6.2.3. Porównywanie kultur / 284
6.2.4. Konfrontacja międzykulturowa / 286
6.2.5. Wykorzystanie różnorodnych potencjałów / 290
6.2.6. Wnioski i rekomendacje / 293

Zakończenie / 297
Aneks / 303
Bibliografia / 309

Izabela Czerniejewska