Zamek Krzyżacki w Świeciu. Próba rekonstrukcji zamku wysokiego w średniowieczu

Badania nad zamkami krzyżackimi w Prusach od początku sprowadzały się do poszukiwania genezy krzyżackich warowni oraz odtwarzania ich wyglądu i układu przestrzennegona podstawie zachowanych reliktów i detali architektonicznych. Od końca XIX w. aż do II wojny światowej krzyżackim budownictwem zamkowym interesowali się głównie niemieccy konserwatorzy, budowniczowie, urzędnicy i pasjonaci, a lepiej przygotowani do takich badań historycy, historycy sztuki i archeolodzy pozostawali w ich cieniu. W rezultacie formułowane tezy były często efektem niepotwierdzonych teorii, lub wręcz zwykłych przypuszczeń i domysłów.

Po II wojnie światowej liczba wykwalifikowanych badaczy zainteresowanych zamkami krzyżackimi znacznie wzrosła, lecz nasiliła się również tendencja do powtarzania sformułowanych wcześniej, a nie zawsze udowodnionych tez.Ta tendencja jest wyraźnie widoczna w odniesieniu do zamku krzyżackiego w Świeciu.Bezkrytyczne powielanie przez kolejne pokolenia badaczy niczym nieudokumentowanych hipotez skłoniło autorkę niniejszej pracy do przyjrzenia się zakorzenionym w literaturze przedmiotu poglądom. Analiza zachowanych przekazów pisanych i ikonograficznych oraz wyników badań archeologicznych pozwoliła zweryfikować dotychczasowe ustalenia dotyczące zamku świeckiego, jego topografii, chronologii powstawania, układu przestrzennego, a także usytuowania i przeznaczenia poszczególnych obiektów i pomieszczeń. Autorka krytycznie ustosunkowała się do części przyjmowanych tez, które okazały się niezgodne z zachowanymi przekazami źródłowymi lub nie zostały przez nie udowodnione. Tym samym włączyła się w trwającą od ponad stu lat dyskusję naukową na temat historycznego wyglądu zamku, proponując nowe spojrzenie na stare problemy badawcze.

Wstęp  / 11

I. GENEZA KOMTURSTWA I BUDOWA ZAMKU W ŚWIECIU
1. Powstanie komturstwa w Świeciu  / 27
2. Budowa zamku konwentualnego w Świeciu  / 36

II. TOPOGRAFIA I UKŁAD PRZESTRZENNY ZAMKU
1. Wysunięte elementy obronne i zabudowa przedzamcza  / 54
2. Układ przestrzenny zamku wysokiego  / 71

III. FORMA I FUNKCJA POSZCZEGÓLNYCH SKRZYDEŁ I WIEŻ ZAMKU
1. Wieża północno-zachodnia  / 81
2. Skrzydło północne  / 108
2.1. Piwnica  / 110
2.2. Parter  / 116
2.3. Kościół  / 120
2.4. Refektarz  / 130
2.5. Ganek obronny i poddasze  / 137
2.6. Dach  / 138
3. Wieża północno-wschodnia  / 142
4. Skrzydło wschodnie  / 151
4.1. Piwnica  / 151
4.2. Parter  / 158
4.3. Piętro  / 162
4.4. Ganek obronny i poddasze  / 164
5. Wieża południowo-wschodnia  / 165
6. Skrzydło południowe  / 172
6.1. Piwnica  / 173
6.2. Parter  / 174
6.3. Piętro  / 176
6.4. Ganek  / 181
7. Wieża południowo-zachodnia  / 182
8. Skrzydło zachodnie  / 186
8.1. Piwnica  / 187
8.2. Parter  / 189
8.3. Piętro  / 195
8.4. Ganek  / 197
9. Dziedziniec  / 198

Zakończenie  / 203
Bibliografia  / 208
Spis rycin  / 215
Ordensburg Schwetz. Der Versuch einer Rekonstruktion des Hochschlosses im Mittelalter (Zusammenfassung)  / 220

Maria Spławska-Korczak