Przedmowa / 13
Wstęp / 15
1. Pojęcie niższego duchowieństwa / 15
2. Społeczeństwo miejskie – przestrzeń społeczna / 22
3. Ramy przestrzenne i chronologiczne studium / 26
4. Problemy i założenia metodologiczne / 30
4.1. Kwestionariusz badawczy / 30
4.2. Historia społeczna / 32
4.3. Problem „stanów” w społeczeństwie średniowiecznym / 38
5. Baza źródłowa / 42
5.1. Źródła miejskie i dotyczące miast / 42
5.2. Źródła kościelne / 45
5.3. Inne źródła / 48
5.4. Inwentarze i katalogi / 49
6. Stan badań / 50
6.1. Historiografia miast pruskich / 51
6.2. Badania nad klerem w Prusach / 52
6.3. Perspektywa porównawcza / 54
7. Struktura pracy / 56
8. Uwagi / 57
Rozdział I. Klerycy i krewni. Portret zbiorowy duchowieństwa niższego / 59
1.1. Pochodzenie społeczne i terytorialne / 61
1.1.1. Lokalne pochodzenie / 63
1.1.2. Mieszczański rodowód duchownych / 67
1.1.3. Pochodzenie a obecność w społeczeństwie miejskim / 77
1.2. Wykształcenie i kultura intelektualna / 87
1.2.1. Podstawowa wiedza i umiejętności / 89
1.2.2. Studia uniwersyteckie i kariera / 93
1.2.3. Duchowni w kręgu miejskich intelektualistów / 108
1.2.4. Księgi i biblioteki / 112
1.2.5. Clerici a litterati / 121
1.3. Członkostwo w zakonie niemieckim / 125
1.3.1. Plebani zakonni w mieście / 126
1.3.2. Prepozyci szpitali / 133
1.3.3. Duchowni z konwentów / 135
1.3.4. Społeczne znaczenie zakonnej przynależności / 142
1.4. Podsumowanie / 149
Rozdział II. Plebani i wikariusze. Kler w mieście jako grupa społeczna / 151
2.1. Liczebność i różnicowanie duchownych w mieście / 153
2.1.1. Plebani / 154
2.1.2. Kapelani, wikariusze, altaryści, kler pomocniczy / 155
2.1.3. Kler w szpitalach miejskich / 174
2.1.4. Duchowni w klasztorach żeńskich / 187
2.1.5. Kler niższy w „stołecznych” ośrodkach miejskich / 189
2.1.6. Kumulacja prebend / 191
2.1.7. Duchowni nieposiadający prebend w mieście / 193
2.1.8. Święcenia i przynależność zakonna jako czynniki różnicujące / 195
2.2. Odrębność społeczna kleru i jej prawno-kulturowe aspekty / 198
2.2.1. Normy kościelne / 199
2.2.1.1. Tonsura i strój / 200
2.2.1.2. Celibat / 203
2.2.1.3. Weryfikacja przynależności do kleru / 206
2.2.2. Prawo miejskie / 210
2.2.2.1. Sądownictwo / 211
2.2.2.2. Przysięga / 220
2.2.2.3. Własność i czynsze / 222
2.2.2.4. Kler i podatki / 226
2.3. Integracja kleru w obrębie miasta / 234
2.3.1. Tożsamość wspólnotowa duchownych / 234
2.3.2. Wspólna przynależność diecezjalna / 239
2.3.3. Parafia jako lokalna wspólnota kleru / 242
2.3.4. Władza plebana nad klerem miejskim / 245
2.3.5. Sieć społeczna duchownych w mieście / 259
2.3.6. Domy wspólne kleru niższego / 268
2.3.7. Integrująca rola bractw kapłańskich / 274
2.4. Podsumowanie / 300
Rozdział III. Kapłani i wierni. Duchowni w rolach społeczno-kulturowych / 303
3.1. Kulturowy wzorzec duchownego i jego recepcja w mieście / 306
3.1.1. Wzorzec duchownego w normach kościelnych / 309
3.1.2. Wzorzec duchownego w środowisku mieszczańskim / 325
3.1.3. Społeczno-religijne znaczenie wzorca / 334
3.2. Definiowanie ról / 338
3.2.1. Pleban (plebanus, pfarrer) / 339
3.2.2. Kapelan plebana (capellanus plebani) / 354
3.2.3. Duchowny w szpitalu (prepositus, probst, kranken caplan) / 358
3.2.4. Duchowny w klasztorze żeńskim (prepositus sanctimonialium, jungfrauen probst) / 364
3.2.5. Kapelan, altarysta, wikariusz (capellanus, altarista, vicarius) 369
3.2.6. Kaznodzieja (predicator, prediger) / 377
3.2.7. Spowiednik (confessor, beichtvater) / 383
3.2.8. Nauczyciel w szkole parafialnej (schulmeister) / 389
3.2.9. Pisarz (scriptor, notarius, tabularius) / 391
3.3. Krytyka kleru niższego / 392
3.3.1. Krytyka kościelna / 394
3.3.2. Krytyka miejska / 402
3.4. Podsumowanie / 408
Rozdział IV. Duchowni i świeccy. Kler niższy wobec miasta i mieszczan / 411
4.1. Obecność kleru w przestrzeni miejskiej / 412
4.1.1. Duchowni a stwarzanie miasta / 414
4.1.2. Kler a świątynia i jej majątek / 421
4.1.3. Organizowanie przestrzeni świątynnej / 439
4.1.4. Fundacje niższych duchownych / 442
4.1.5. Duchowni a sakralizacja przestrzeni miejskiej / 451
4.1.6. Własność i zamieszkanie kleru w mieście / 459
4.2. Zależności i związki / 473
4.2.1. Patronat i patroni / 474
4.2.2. Przedstawiciele prawni duchownych (vormund) / 495
4.2.3. Duchowni jako reprezentanci miasta / 499
4.2.4. Duchowni w mieszczańskich sieciach społecznych / 501
4.2.5. Słudzy duchownych / 516
4.2.6. Kucharka czy konkubina? / 518
4.2.7. Finansowe związki kleru z mieszczaństwem / 524
4.3. Spory duchownych i świeckich / 530
4.3.1. Krytyka życia mieszczan / 532
4.3.2. Konflikty duszpasterzy z radami miejskimi / 533
4.3.3. Duchowni w sporach z mieszczanami / 544
4.3.4. Problem „antyklerykalizmu” mieszczańskiego / 548
4.4. Podsumowanie / 551
Zakończenie / 555
Wykaz skrótów stosowanych w przypisach / 559
Wykaz źródeł i literatury / 561
Zusammenfassung (Geistlichkeit und Bürgertum. Niederklerus in der Gesellschaft Spätmittelalterlicher Preussischer Städte) / 621
Summary (Clergy and Townsfolk. The Lower Clerer in the Society of Late Medieval Prussian Towns) / 629
Indeks osobowy / 637
Indeks geograficzny / 665
