Mapy nauki. Badania, potencjał oraz wyzwania w przykładach

Książka, operując przykładami, odsłania fenomen map nauki oraz wprowadza w szczegóły warsztatu związanego z przetwarzaniem i wizualizacją danych. To pole badań przyciąga specjalistów z różnych dyscyplin naukowych, stawiających pytania dotyczące rozwoju i historii, a także filozofii i socjologii nauki w szerokim sensie. Żeby ukazać meritum map nauki, autorka na jednej z pierwszych stron książki przytacza trzy cytaty znanych ludzi mówiące o znaczeniu tego narzędzia. Po pierwsze, jak każda mapa tworzą one powiązania pomiędzy „odmiennymi ideami, o których wcześniej nie mieliśmy pojęcia”. Po drugie, mapa nauki pomaga w odkrywaniu nowej wiedzy o danym zjawisku lub procesie. Po trzecie, wizualizacje wielkoskalowych danych (opisujących naukę) mogą być odbierane jako wytwór artystyczny.

Jak zaznaczył prof. Rafał Maciąg w recenzji wydawniczej, książka ta porusza „[…] bardzo ciekawe i aktualne problemy nauki związane z jej podstawami, takimi jak legitymizacja i wiarygodność, ale także dostępność i transparentność czy last but not least sensowność i poprawność. Wszystkie te aspekty mieszczą się w refleksji podjętej przez autorkę i ze względu na swoją wagę i obszerność nie mogły być przez nią wyczerpane”.

Wykaz skrótów / 11
Wstęp / 13
Struktura / 14
Podziękowania / 16
Timeline / 17

Rozdział 1
Mapy nauki / 19
1.1. Próby zdefiniowania / 19
1.2. Kiedy wizualizacje stają się mapami? / 27
1.3. Mapy a grafy / 38

Rozdział 2
Mapy nauki – rys historyczny / 45
2.1. Historyczne mapy nauki / 45
2.1.1. Pierwszy historiograf rozwoju wiedzy o DNA / 49
2.1.2. Pierwsza mapa współcytowań / 51
2.1.3. Mapa paradygmatów naukowych / 52
2.1.4. Pierwsza mapa SOM / 54
2.1.5. Mapa globalna UCSD / 55
2.1.6. Animowana mapa nauki / 57
2.2. Społeczność / 58

Rozdział 3
Projektowanie MN / 69
3.1. Składowe MN / 69
3.1.1. Jednostki analizy, techniki / 71
3.1.2. Metryki / 74
3.1.3. Algorytmy mapowania / 77
3.2. Etapy procesu MN / 85
3.3. Narzędzia do tworzenia MP / 89
3.3.1. VOSviewer, CitNetExplorer / 92
3.3.2. CiteSpace / 93
3.3.3. HistCite / 95
3.3.4. SciMAT / 96
3.3.5. Sci2 / 97
3.3.6. Pajek / 98
3.3.7. Gephi / 99

Rozdział 4
Analizy i wizualizacje MN / 103
4.1. Typologia analiz / 103
4.2. Miary analizy sieciowej / 112
4.2.1.Stopnie i ścieżki / 116
4.2.2. Centralność / 116
4.2.3. Segmentacja / 118
4.3. Studium dwukrotnego przypadku / 120
4.3.1. Analiza współautorstwa / 120
4.3.2. Analiza rozkładu dyscyplin naukowych / 129

Rozdział 5
Tekstowe mapy nauki / 141
5.1. Analiza tekstu – metody i techniki / 141
5.1.1. NLP / 141
5.1.2. TF-IDF / 143
5.1.3. Sentiment analysis / 144
5.2. Tekst jako sieć / 147
Mapowanie tekstu Manifestu z Leiden / 153
Mapowanie tekstu Manifestu Partii Komunistycznej / 156
Mapowanie opracowań teorii krytycznej / 159

Rozdział 6
Ewaluacja map nauki / 167
6.1. Krytyka wizualizacji nauki / 167
6.1.1. Problemy teoretyczne / 168
6.1.2. Problemy techniczne / 170
6.1.3. Problemy poznawcze / 171
6.1.4. Problemy estetyczne / 172
6.2. Niepewność map nauki / 173
6.3. Sposoby ewaluacji / 178

Zakończenie / 183
Bibliografia / 189
Spis tabel / 205
Spis ilustracji / 207
Indeks pojęć / 211

Veslava Osińska