Spór o redukcjonizm w medycynie. Studium filozoficzne i metodologiczne

Książka przedstawia analizę problemu redukcjonizmu w medycynie z perspektywy filozofii nauki. Wskazuje na umiarkowany antyredukcjonizm jako stanowisko najbardziej wartościowe poznawczo w stosowanych naukach medycznych.

Celem pracy jest również prześledzenie, jak filozoficzne  debaty dotyczące wspominanego zagadnienia łączą się, jawnie lub niejawnie, z praktyczną nauką medyczną – w tym ze szczegółowymi dyrektywami metodologicznymi i z definiowaniem zdrowia. W książce proponuje się rozróżnienia na dwa paradygmaty medycyny: redukcjonistyczny i systemowo-holistyczny, u podstaw których leżą zarówno odmienne, jak i pewne wspólne założenia filozoficzno-metodologiczne.

Wielu filozofów medycyny z rozmaitych przyczyn zdecydowanie odrzuca redukcjonizm. Przyjęta w monografii koncepcja umiarkowanego antyredukcjonizmu oraz różnych paradygmatu w naukach medycznych wiedzie jednak do możliwości łączenia badań prowadzonych według założeń redukcjonizmu z medycyną holistyczno-systemową. Aby taka integracja była możliwa, konieczne jest rozwiązanie problemu relacji międzypoziomowej – związku zdarzeń poziomu molekularnego z poziomem tkankowym, osobowym, społecznym itd. Wydaje się, że postawa umiarkowanego antyredukcjonizmu pozwala trafnie zdefiniować podstawowy cel  medycyny – zdrowie, które okazuje się bardzo trudne do teoretycznego ujęcia jedynie w odniesieniu do założeń redukcjonistów. 

Wprowadzenie / 9

Rozdział 1. Charakterystyka metodologiczna wiedzy medycznej / 15
1.1. Specyfika rozważań metodologicznych nad medycyną / 15
1.2. Medycyna jako nauka stosowana / 18
1.3. Cztery wymiary wiedzy medycznej / 19
1.4. Redukcjonizm i antyredukcjonizm w medycynie / 27
1.5. Eksperymentalny aspekt badań klinicznych / 29
1.6. Wyjaśnianie medyczne / 35

Rozdział 2. Spór o redukcjonizm w filozofii nauki w kontekście rozwoju nauk medycznych / 55
2.1. Zdrowie kartezjańskiego ciała-maszyny (Lisa Shapiro) / 55
2.2. Samoorganizujący się organizm Georga E. Stahla (Andrzej Bednarczyk) / 63
2.3. Płaszczyzny sporu redukcjonistów z antyredukcjonistami / 68
2.4. Rekonstrukcja stanowiska redukcjonizmu metodologicznego / 75
2.5. Krytyka redukcjonizmu w filozofii nauki i filozofii biologii / 88

Rozdział 3. Przegląd wybranych stanowisk w sporze o redukcjonizm w medycynie / 123
3.1. Fritjofa Capry krytyka założeń redukcjonistycznego modelu medycznego i rekonstrukcja założeń medycyny systemowej / 123
3.2. Koncepcja medycyny adaptacyjnej i redukcjonistycznej Kazimierza Szewczyka / 133
3.3. Koncepcja modelu biomedycznego i modelu aksjomedycznego Zbigniewa Szawarskiego / 141
3.4. Model biomedyczny oraz translacja socjobiologiczna Mildred Blaxter / 144

Rozdział 4. Redukcjonistyczny styl myślenia w biomedycynie / 151
4.1. Uprzywilejowanie języka fizykalnego i mikroredukcja w medycynie / 151
4.2. Redukcjonizm metodologiczny w praktyce klinicznej / 155
4.3. Biostatystyczny model zdrowia / 163
4.4. Model biostatystyczny a redukcjonizm / 180

Rozdział 5. Systemowy styl myślenia w medycynie / 187
5.1. Ogólna teoria systemów i biologia systemów (Leroy Hood, Albert l. Barabási) / 187
5.2. Podejście systemowe w praktyce klinicznej / 221
5.3. Holistyczne ujęcie zdrowia / 239

Rozdział 6. Stanowisko umiarkowanego antyredukcjonizmu w sporze o redukcjonizm w medycynie / 271
6.1. Zagadnienie niezgodności perspektywy redukcjonistycznej i systemowej / 272
6.2. Wspólne podstawy redukcjonizmu i antyredukcjonizmu w medycynie / 275
6.3. Stanowisko umiarkowanego antyredukcjonizmu jako płaszczyzna integracji odmiennych postaw metodologicznych w medycynie / 289

Zakończenie / 317
Bibliografia / 321
Spis ilustracji / 333
Summary / 335
Indeks osobowy / 337

Marcin Juś