Estetyka filozoficzna

Filozofię bardzo trafnie uważa się za dyscyplinę, która z jednej strony ma ambicję do łączenia problematyki poszczególnych dyscyplin szczegółowych, z drugiej zaś do podejmowania zagadnień,które nie mogą stać się przedmiotem nauk matematyczno-przyrodniczych. Nie każdą prawdę da się do końca potwierdzić mierząc i obliczając, choć oczywiście uzasadnienie każdej prawdy powinno opierać się na pomiarach i obliczeniach tak długo, jak tylko się da. To ostatnie przesłanie jest bardzo ważne dla wszystkich zainteresowanych estetyką filozoficzną, dyscypliną, którą należy zdecydowanie odróżnić od innych typów poznania i aktywności określanych potocznie mianem „estetyka”. Staje się to wyraźnie widoczne, gdy próbujemy sobie odpowiedzieć na takie pytania, jak: czym jest piękno, brzydota, wzniosłość, patetyzm, heroizm, tragizm, wdzięk, przystojność, dzielność, komizm i wulgaryzm? Czy są to tylko obiekty upodobań, czy cechy, o których można dyskutować? Dlaczego autentyk ma większą wartość od najdoskonalszej kopii? Czym różni się duchowa i materialna wartość dzieła sztuki? Jakie relacje łączą idee dobra i piękna? Niniejsza rozprawa stanowi próbę udzielenia w miarę szerokich odpowiedzi na powyższe pytania, zarówno przy użyciu argumentów odwołujących siędo pomiarów i obliczeń, jak i wiedzy intuicyjnej, bazującej na uogólnieniu doświadczenia.

Wstęp /7

Źródłowy sens pojęcia „estetyka" /17
Zmysł smaku i problem prawdziwości sądów estetycznych /41
Wartości artystyczne i wartości estetyczne /89
Dwie podstawy fenomenu piękna /97
Brzydota - przeciwieństwo piękna czy część krajobrazu prowadzącej do niego drogi /109
Problem wzniosłości /127
Wzniosłość wzbudzana przez zjawiska przyrody nieożywionej /131
Wzniosłość w heroizmie i tragedii /141
Wzniosłość w erotyce i miłości /153
Patetyzm /167
Grając samego siebie /175
Horst Wessel Lied - samorzutny byt patetycznego mitu. Pamflet na marsza /193
Piękno i wdzięk /205
Przystojność i dzielność /211
Godność jako wartość estetyczna /223
Prawo moralne i przeżycie estetyczne /231
Estetyczne źródła sumienia /239
Śmiech /247
Zły śmiech, dowcip, wulgaryzm /255
Wielkość estetyczna i jej horyzont /271
Źródło dzieła sztuki /279
Pytanie o wartości autentyczności dzieła sztuki /295
Pierwowzór jako wzorzec /297
Wartości estetyczne i wartości historyczne /300
Heroizm pochlebstwa /304
Moralne aspekty ochrony dzieła sztuki /309

Zakończenie. Mimesis i natura /319

Mirosław Żelazny