Spinozjańska teoria afektów

Zamykając w skrzyni sekretarzyka rękopis, zakończony klarownie lodowatą uwagą - "ale wszystko, co znakomite, równie jest trudne, jak rzadkie" Spinoza wiedział już o tym, że Czytelnicy, gotowi zadać sobie trud zrozumienia jego dzieła, niemalże nie istnieją, a w nielicznej gromadce zapaleńców jeszcze mniej znajdzie się desperatów, skłonnych wytrwać w zmaganiach z jego koncepcją do ostatniej stronicy książki i pewnie nikt, kto okazałby dość męstwa, aby według jej wskazań ruszyć w drogę do siebie. Etyka to doprawdy "książka dla wszystkich": rozum niezbędny do podążania za jej treścią jest w końcu dobrem rozdysponowanym najsprawiedliwiej na świecie i nikt nie uskarża się na jego brak. Obiecana raritas, niedostępna inaczej, jak tylko przez podjęcie największego wysiłku zrodzenia jej w sobie, to doskonale, "przejasne" wytchnienie, niewzruszoność duszy (praeclara animi acquiescentia). Aby ją zdobyć, nie wystarczy o niej przeczytać - Etyka służy tylko radą, jak ją osiągnąć, ale to życie dostarcza sposobności, by sprawdzić, ile taka rada jest warta.

Wstęp /7
Część I. Koncepcje i teorie afektów. Spinoza i jego wielcy poprzednicy - Descartes, stoicy, Hobbes /17
A. Filozofia Descartes'a a Spinozjańska teoria afektów /22
1. Prawda, umysł i ciało /27
2. Co istnieje w umyśle, a co poza nim? /31
3. Czego trzeba, by popełnić błąd? /39
4. Kartezjańska koncepcja afektów. Namiętności duszy /43
5. Problematyczność Kartezjańskiego ujęcia woli /53
6. Ratio /59
B. Spinoza i filozofia stoicka /65
1. Stoicka fizyka, Spinozjańska teoria natury /68
2. Stoicy i Spinoza: proces poznania i wiedza o poznaniu /76
3. Spostrzeżenie i wyobrażenie /78
4. Etyka stoików, Etyka Spinozy /94
C. Wpływ Elementów filozofii Hobbesa na ujęcie afektów w Etyce /122
1. Poznanie ludzkie /124
2. Koncepcja afektów /125
3. Podstawy wiedzy o człowieku. Pojęcie mocy /130
Podsumowanie /137
Tabele /146
Część II. Spinozjańska teoria pobudzeń substancji /157
A. Problematyczna tradycja /162
1. Pojęcie przyczynowości. Cztery przyczyny a zjawisko ruchu /165
2. Przyczynowość a nieskończoność /171
B. Nauka i filozofia /176
1. Przedmiot nauki - przedmiot filozofii /180
2. Bezbożna mechanika /187
3. Mechanicyzm /195
4. Spojrzenie na naturę. Immanentyzm, czy tradycyjny punkt widzenia? /200
C. Immanentyzm: wszystko i Jedno /210
1. Problem metody poznania. Analiza a dedukcja, wiedza a niewiedza / 213
2. Omnis determinatio est negatio / 219
3. Jasność i wyraźność. Cena prawdy /225
D. Podstawy Etyki: prawda i fałsz. Co istnieje w umyśle, a co poza nim? /233
1. Prawda i fałsz. Afekty towarzyszące poznaniu /235
2. Umysł, idea ciała i idee, jego koncepty /239
3. Ens reale, ens rationis /247
4. Słowo: „sądzić o nazwach wedle rzeczy" /260
5. Substancja i modi /265
6. Oglądanie, rozumienie, adekwatność /273
7. Żyjąca natura /286
E. Teorie afektów w filozofii Spinozy? /298
1. Affectio i affectus/ 300
2. Teoria pobudzeń a pobudzenia substancji/313
3. Istnienie: to już tu jest? /320
4. „Istota dobra polega na czynieniu właściwego użytku z wyobrażeń"/325
5. Działanie w bezczasowej naturze / 334
6. Wolność od przypadkowości / 340
Zakończenie - transcendować w immanencji /346
Definicje wybranych pojęć używanych w Etyce /355
Bibliografia /359
Spinoza's Theory of Affects /365
Indeks osób /367
Indeks pojęć /371

Jolanta Żelazna