Estetyka dla kognitywistów. Wykłady autorskie

Takie własności przedmiotu naszego poznania jak piękny, wzniosły, tragiczny czy śmieszny zasadniczo różnią się od własności w rodzaju: obszerny, szeroki, ciężki itp. Te drugie dają się zmierzyć i obliczyć, te pierwsze, jak się  wydaje, nie. Mimo to używamy określeń typu: piękniejszy, większa lub mniejsza tragedia. Cechy te nazywamy wartościami estetycznymi, co w zgodzie z greckim sensem tego słowa znaczy, że są to takie wartości, których prawdziwość lub fałszywość sądu zawiera się już w samym oglądzie, a nie dopiero w pomiarze lub obliczeniu. W trakcie swych 30 wykładów dla studentów kognitywistyki staram się wyjaśnić, jakie miejsce sądy o owych wartościach estetycznych zajmują w aktywności umysłu rozważanej z pozycji teoriopoznawczej. Przede wszystkim zaś próbuję wykazać, że w obrębie ludzkiej percepcji świata nie odgrywają one roli „kwiatka do kożucha”, ale pełnią bardzo istotną, by nie powiedzieć fundamentalną funkcję. Uświadomienie sobie tego faktu nakierowuje nas z kolei na pytanie, w jakiej formie przeżyciom estetycznym towarzyszą pewne korelaty w obrębie procesów zachodzących w mózgu, a tak że kieruje naszą uwagę na zagadnienia celowości przeżyć estetycznych w perspektywie całokształtu aktywności człowieka jako istoty fizycznej i psychicznej.

Wprowadzenie / 7

Wykłady z estetyki
1. Problem estetyki i nastawienie naturalne / 11
2. Trzy sfery umysłu / 16
3. Transcendentalia: prawda, dobro, piękno / 23
4. Przyjemność witalna a przyjemność duchowa / 34
5. Rola uczucia rozkoszy w aktywności poznawczej umysłu / 42
6. Umysł i inteligencja / 50
7. Estetyczna władza sądzenia / 55
8. Pojęcie piękna / 59
9. Wielkość i wzniosłość / 64
10. Transcendentalia i pozory estetyczne / 73
11. Komunikacja egzystencjalna i formacje ducha // 78
12. Duch i formacje ducha / 87
13. Komunikacja egzystencjalna a wartości estetyczne / 93
14. Idea i ideał / 95
15. Wartości estetyczne i wartości artystyczne / 102
16. Zdolność zagęszczania / 107
17. Geniusz artystyczny / 109
18. Duch i litera / 115
19. Ostre wartości estetyczne – tragizm, komizm, godność / 123
20. Zakończenie / 129

Dwa wykłady z filozofii muzyki
1. Czym jest muzyka? / 137
2. Wybrane podstawowe zadania filozofii muzyki / 157

Mirosław Żelazny