Moralność i hipertrofia moralności. Etyka pluralistyczna

Przekład i opracowanie naukowe - Rafał Michalski, Jarosław Rolewski, redakcja naukowa przekładu - Stanisław Czerniak, rozdział 7, 8 i 10 przełożyła - Elżbieta Paczkowska-Łagowska

Arnold Gehlen (1904–1976), wybitny niemiecki filozof i socjolog, współtwórca antropologii filozoficznej. Autor licznych prac podejmujących zagadnienia antropologiczne w kontekście współczesnych przemian społeczno-kulturowych. W swojej twórczości rozwijał oryginalną filozofię techniki, psychologię społeczną, teorię instytucji oraz antropologiczną estetykę.

Prezentowane polskiemu czytelnikowi ostatnie dzieło filozofa Moralność i hipertrofia moralności zawiera koncepcję pluralizmu etycznego oraz antropologiczną teorię genezy norm moralnych. Gehlen opiera swoje wywody na rozbudowanych socjologiczno-historycznych analizach, które uwzględniają kulturową zmienność wyróżnionych przez niego etosów, a jednocześnie wskazuje na inwariantny charakter popędowych źródeł moralności. W swojej rozprawie antropolog przeprowadza również krytyczną diagnozę stanu współczesnej kultury i życia politycznego. W zglobalizowanej, przemysłowej kulturze opanowanej przez „superstruktury” (zintegrowane systemy techniki, gospodarki i nauki) dominuje według niego zuniwersalizowany etos eudajmonistycznego humanitaryzmu, marginalizujący pozostałe imperatywy, a zwłaszcza nakaz ochrony państwa. W rezultacie tego rodzaju hipertrofii moralności zanika biologicznie ugruntowana metaetyczna równowaga równorzędnych systemów wartości, narażając na szwank, o czym świadczą skutki uboczne nadmiernej subiektywizacji, antropologiczne zdrowie ludzkiego gatunku. Po opublikowaniu Moralności i hipertrofii moralności Gehlen zaczął uchodzić za nieprzejednanego krytyka lewicowych intelektualistów i wywarł znaczący wpływ na niemiecki neokonserwatyzm.

Stanisław Czerniak, Rafał Michalski, Między konserwatyzmem a antropologią filozoficzną. Uwagi na temat ostatniego dzieła Arnolda Gehlena / 7

Przedmowa / 35
1. Antystenes / 39

2. Zenon / 49

3. Pluralizm / 63

4. Dyspozycja. Etos wzajemności / 73

5. Cnoty fizjologiczne / 81
Asceza jako stimulans / 100
Asceza jako disciplina / 102
Asceza jako sacrificium / 103

6. Humanitaryzm / 107

7. Instytucje / 123

8. Państwo / 131

9. Religia i etyka, nowy styl / 151

10. Hipertrofia moralności / 173

11. Dobra sprawa i sumienie / 197

12. Niemota i kłamstwo / 211

Rafał Michalski, Jarosław Rolewski, Posłowie / 221
Krytyczna recepcja Moralności i hipertrofii moralności / 221
Czy istnieje etyka Arnolda Gehlena? / 231

Arnold Gehlen