Horyzonty i perspektywy monoseologii. Filozoficzne studium samotności

Rozprawa Doktora Piotra Domerackiego zatytułowana Horyzonty i perspektywy monoseologii. Filozoficzne studium samotności stanowi ciekawą i oryginalną propozycję intelektualną. Jako oczywiste plusy przedstawionego opracowania wskazać należy oryginalność tematyki, rozległość studiów oraz dojrzały charakter refleksji autora. Samotność stanowi temat ciągle aktualny i powracający, a jednocześnie zaskakujący złożonością i wielowymiarowością. Jest to przy tym temat, który prowokuje do pytań o naszą własną tożsamość, stanowi punkt wyjścia dla autoanalizy i pytania o relacje z innymi. Odpowiedzi na pytanie o mechanizm rozprzęgania się tych więzi i konsekwencje tych procesów dla człowieka ukazują paradoksy i sprzeczności myślenia o tym zagadnieniu. […] W przedstawionym opracowaniu dr Piotr Domeracki podejmuje ogromny wysiłek przedstawienia całej tej złożoności i wewnętrznych napięć organizujących badania i refleksję nad samotnością. Realizując podjęte zadanie, Autor odnosi wiele sukcesów.

Z recenzji wydawniczej dr hab. Heleny Ciążeli, prof. APS, Warszawa

Wszelki system wiedzy o samotności, jeśli aspiruje do zupełności oraz jeśli ma być wiarygodny, miarodajny i funkcjonalny, powinien być komplementarny, to znaczy powinien umiejętnie łączyć minimalistyczną oraz maksymalistyczną (w sensie Walzerowskim) perspektywę oglądu i deskrypcji. Zasadniczą trudnością w precyzyjnym i kompleksowym opisie samotności jest jej wysoce ograniczona komunikowalność na poziomie doznaniowości. Samotność jest bowiem niezwykle oporna wobec możliwości empatycznego jej współprzeżywania. Z tego powodu jawi się ona jako agregat takich negatywnie percypowanych własności i określeń, jak monadyczność, solipsystyczność, apatyczność, autystyczność czy outsiderstwo. Zasadniczym celem niniejszej monografii – oprócz intencji wyłożenia i popularyzacji standardów wiedzy monoseologicznej – jest dążenie do przedstawienia jak najszerszego spektrum problemowego oraz siatki pojęciowej filozofii samotności.

Wprowadzenie / 11
Przyczyny samotności / 11
Opis rozrzedzony i gęsty / 13
Predyktory samotności / 21
Negatywny modus przynależności / 23
Samotność – agresja – przemoc – empatia / 26
Lęk przed zaangażowaniem i ucieczka w pozór / 39
Samotność na nowo odkrywana / 42
Edukować do samotności / 46
Samotność jako zamkniętość / 49
Otwarcie się zamknięcia / 59
Horyzonty i perspektywy monoseologii / 62
Słowo o książce / 66
Podziękowania / 70

Część 1. Spektrum filozofii samotności: przybliżenia

Rozdział 1. Filozoficzne aspekty, konteksty i wymiary fenomenu samotności / 75
Od samotności do filozofii / 75
Filozofia samotności / 76
Logika samotności / 77
Fenomenologia samotności / 83
Typizacja samotności / 86
Dobra czy zła samotność wraz z puentą / 89

Rozdział 2. Filozofia ogrodu jako filozofia samotności. Aproksymacje Epikurowskie / 91
Ogród jako koncept / 91
Alternatywna pólis? / 96
Ethos zacisznego ustronia / 102
Imperatyw lathe biosas / 106
Czwórmian szczęścia / 109
Powściągliwość nierezygnująca z przyjemności / 112
Ideał mędrca / 115
Granice mojego egoizmu są granicami moich przyjaźni / 117

Część 2. Kontemplatywno-mistyczne aspekty samotności

Rozdział 3. Związki samotności z kontemplacją w perspektywie filozoficznej / 123
Profile samotności / 123
Ambiwalencja fenomenu samotności / 125
Panorama filozofii samotności / 126
Kontemplatywistyczna orientacja filozofii samotności / 128
Ku definicji samotności / 128
Pojęcie samotności kontemplacyjnej / 131
Ascetyzm / 133
Dobrowolność / 134
Kontemplacyjność / 135
Autentyczność / 136
Umiłowanie samotności / 137
Samotność milczenia – milczenie samotności / 138
Aksjologia samotności / 140
Samotność – sobość / 146
Utylitarność samotności / 147
Arystokratyzacja samotności / 149

Rozdział 4. Topos samotności w filozofii mistycznej / 155
Wokół idei filozofii mistycznej / 155
Mistyka samotności / 161
Vita mystica jako ars separandi / 164

Część 3. Sojuszniczka zła. Negatywistyczne implikacje samotności

Rozdział 5. Zła samotność: w kręgu malistycznych ujęć samotności / 171
Solitudo affirmata, negata et ambivalita. Konkurencyjne dyskursy monoseologii / 171
Zła samotność / 173
Między etyką ogłady a etosem „dzikich”. Archetypy wspólnotowego życia w mieście i samotniczego życia w lesie / 176
Samotnictwo i apatrydyzm – antypody uspołecznienia i polityczności / 187
Renesansowe dyskredytacje samotności jako „cnoty klasztornej” / 191
Spektra i siedliska alienacji / 194
„Więzienie nie do zniesienia” / 201
Rozdział 6. Cierpienie w samotności – samotność w cierpieniu / 205
„Choroba naszych czasów” / 205
Gorzka samotność wypełniona tęsknotą za pełną znaczenia intymnością / 210
„Choroby z samotności” / 214

Część 4. Od samotności do wspólnoty i z powrotem

Rozdział 7. Paradygmatyczne konceptualizacje samotności i wspólnotowości w dyskursie monoseologicznym / 223
Vita separata: dysonans samotności i wspólnotowości / 223
Vita mixta: konsonans samotności i wspólnotowości / 228
Vita paradoxa: nietowarzyska towarzyskość / 229
Dwumian leczniczy Seneki Filozofa / 233
Zacisze odosobnienia / 237
Kryjówka wyobcowania / 239
Monolektyka samotności lub wspólnotowości / 243
Socjoholistyczna awersJa / 247
Piętno samotniczej odmienności / 255
Od dialektyki samotności do dialektyczności życia / 260

Rozdział 8. Między samotnością a wspólnotowością: eksplikacje Bierdiajewowskie / 262
Uspołecznienie jako forma narcyzmu / 262
Personalizująca wspólnota zamiast depersonalizującego
społeczeństwa / 266
Monotoniczność „Ja” / 272
Rzeczywista wspólnota „My” / 275

Rozdział 9. Wspólnotowi, choć samotni. Paradoksy Ortegowskiej filozofii życia / 280
Vivo quia absurdum / 280
Primum vivere, deinde philosophari / 282
Res dramatica / 286
Vita solitaria vel solitudo / 290
Perspektywa ontoesencjalna / 293
Perspektywa ontoegzystencjalna / 294
Nieznośna ambiwalencja życia / 300
Okoliczności samotnego życia / 308
Absoluta solitudo / 310
Samotni, choć jednak społeczni / 315

Rozdział 10. Miłość i samotność – konfrontacje / 322
Różnice podobieństw, czyli jedność przeciwieństw / 322
Miłość contra samotność czy samotność contra miłość? / 332
Kryzys miłości albo permanentna samotność / 335
Miłość jako ucieczka od samotności / 341
Samotność warunkiem miłości / 350
Miłość samotności – samotność miłości / 353

Zakończenie / 355
Nota bibliograficzna / 363
Bibliografia / 365
Indeks osobowy / 413
Summary / 419

Piotr Domeracki