Anioł w poezji baroku. Dzieje postaci w kulturze dawnej Europy

Monografia ta jest próbą przedstawienia Bożego posłańca na przestrzeni wieków. Uwzględnia najstarsze tradycje obrazowania dobrego ducha (hebrajską, judeochrześcijańską, egipską), których ślady zachowały się w postrzeganiu anioła w kulturze dawnej Europy - od średniowiecza po kres XVII stulecia. Pisarze i malarze niezwykle ufnie odnosili się do duchowej tradycji w zakresie mówienia o świecie anielskim jako sferze sacrum. Przywoływali utrwalone w dziełach filozoficznych, teologicznych, religijnych, a szczególnie ascetycznych i mistycznych wizje aniołów jako pośredników między sferą ziemską a niebiańską.

Mieszkańcy dawnej Europy z dumą spoglądali w przeszłość biblijną, umieszczając imiona aniołów w swych modlitwach, na kartach żywotów i legend, wprowadzając zwiastunów dobra do poezji maryjnej i pasyjnej, widząc w nich wreszcie sprzymierzeńców na trudnej drodze do dobrych zaświatów. Filozofowie i mistycy odczytywali wszechświat jako sensorium Boga przepełnione anielskim śpiewem (musica mundana, musica coelestis). Uważali, że mieszkańcy Bożego domu oddają mu nieustającą chwałę śpiewem, a człowieka czynili kandydatem do dziesiątego chóru anielskiego. Spoglądali na jednostkę jak na kosmos w miniaturze (micros cosmos) i doszukiwali się w niej podobieństwa do doskonałego Boga.

Wstęp

Rozdział I: Kim są aniołowie? Człowiek w angelosferze
Definicje, wyobrażenia, wizje
1. Kim są aniołowie? Definicje i wyobrażenia
2. Aniołowie Starego Testamentu
3. Aniołowie Nowego Testament
4. Dobre duchy w pismach myślicieli chrześcijańskich i Ojców Kościoła II-VI w. po Chr.

Rozdział II: Bonus angelus w literaturze i kulturze średniowiecza
1. Anioł w nauce św. Hildegardy z Bingen, św. Bonawentury i św. Tomasza
2. Aniołowie - podróżnicy do dobrych i złych zaświatów; Świat wizji eschatologicznych VII-XIV w.
3. Anioł w liryce dawnej Europy IV-XIV w.

Rozdział III: Aniołowie w literaturze i kulturze duchowej XVI stulecia
1. Aniołowie - nauczyciele "ćwiczeń duchowych" i opiekunowie mistycznych wzlotów
2. Próby budowania antropologii angelicznej W poszukiwaniu miłości anielskiej
3. Od istot ludzkich do bytów wyższych

Rozdział IV: Barokowe theatrum angelorum. Skrzydlaci bohaterowie polskiej poezji barokowej
1. Tam, gdzie Serafin "pała... w szczęśliwej miłości" O "zwierciadłach wiecznej mądrości"
2. Anioł sztuki medytacji. Pochodnia Miłości Bożej Kaspra Twardowskiego
3. Obsesja wzlotu i pragnienie transformacji ducha w emblematyce barokowej
4. Towarzysz śmierci, przewodnik po zaświatach

Rozdział V: Dobre anioły w europejskiej poezji XVII w.
1. Niewidzialni inspiratorzy człowieka - angielska poezja metafizyczna
2. Tematy anielskie w epigramatach ]ohanna Schefflera
3. W kręgu Miłości Świętej - europejska emblematyka
4. Boskie światło i ziemski mrok - o "tłumaczach nieba" Twórczość francuskich poetów "płonącej wyspy"

RozdziałVI: O skrzydlatych mieszkańcach katedr i miejsc szczęśliwych. Tematyanielskie w sztukach wizualnych - od średniowiecza do baroku
1. Aniołowie pergaminu i katedry. Posłańcy Boga w sztuce średniowiecznej Europy
2. W stronę odrodzenia
3. Barokowe wyobrażenia duchów Bożych

Zakończenie; Indeks nazwisk; Spis ilustracji

The Angel in Baroque Poetry. The History of the Figure in European Culture (Summary)
Der Engel in der Dichtung des Barock. Die Geschichte einer Figur in der älteren europaischen Kultur (Zusammenfassung)
L'Ange dans la poésie baroque. Histoire d'un personnage dans la culture de l'Europe de jadis (Résumé)

Danuta Künstler-Langner