Architektura obronna w Nubii od V do XVI wieku

Architektura obronna w Nubii nigdy nie cieszyła się większym zainteresowaniem. Wynikało to z ogra­niczonego zaawansowania badań nad tą szczególną problematyką, z wyjątkiem fortyfikacji wznoszonych w czasach faraońskich w rejonie II katarakty, które ze względu na s woj ą niezwykłą formę i wielkość od po­czątku zwracały uwagę wielu badaczy. Niewątpliwie duży wpływ na tę sytuację miał również specyficzny charakter pierwszych poważnych prac archeologicz­nych prowadzonych od początku XX stulecia w Nubii - budowa kolejnych tam na Nilu wymuszała prowa­dzenie przede wszystkim badań powierzchniowych rejestrujących stanowiska archeologiczne, z których tylko niewielka część była później przedmiotem syste­matycznych prac wykopaliskowych. Zainteresowanie budownictwem obronnym okresu chrześcijańskiego w Nubii rozpoczęło się praktycznie dopiero w latach 30. XX wieku, kiedy włoski archeolog Monneret de Yillard zwrócił uwagę na fortyfikacje zlokalizowane pomiędzy II i V kataraktą. Stan badań nad tą proble­matyką uległ radykalnej zmianie dopiero w latach 60., kiedy kolejne misje archeologiczne rozpoczęły prace w kilku największych osadach otoczonych murami obronnymi, zlokalizowanych przy granicy egipsko-sudańskiej, w ramach kolejnej akcji ratowa­nia zabytków Nubii. Dopiero ostatnie lata znacznie zintensyfikowały badania chrześcijańskich osad obronnych zlokalizowanych w rejonie pomiędzy III i VI kataraktą w związku z rozpoczęciem budowy nowej tamy na Nilu w pobliżu IV katarakty. 

Przedmiotem tego opracowania jest architektura obronna w Nubii w okresie od początków formowa­nia się trzech królestw - Makurii, Nobadii i Alodii - do ich rozpadu w początkach XVI stulecia. Celem pracy jest nie tylko prezentacja i analiza rozwiązań obronnych będących charakterystycznym elementem osadnictwa w tym okresie, ale przede wszystkim zainicjowanie szerszej dyskusji nad tą ważną pro­blematyką pozostającą na uboczu dotychczasowych zainteresowań badawczych.

Marcin Wiewióra