Ludzie Torunia Odrodzonej Rzeczypospolitej (1920–1939)

Toruń - dziś znany jest w kraju i świecie głównie jako rodzinne miasto Mikołaja Kopernika, wspaniały zespół zabytków i ośrodek uniwersytecki. W Odrodzonej Rzeczypospolitej, do której kaszubsko-polska część Pomorza powróciła przed osiemdziesięcioma laty, był stolica jednego województwa pomorskiego. Jako centrum administracji wojewódzkiej - rządowej i samorządowej oraz ośrodek polskiej myśli i pracy organicznej, znany już z czasów zaboru, współkształtował wówczas wizję nowoczesnego państwa polskiego, mit i rzeczywisty obraz Polski morskiej, w której Kaszubi i Pomorze zaczynały odgrywać nieco podobną rolę jak Górale i Podhale. W rzeczywistości tamtego dwudziestolecia był bowiem Toruń, podobnie jak Gdynia czy sąsiadujący z nim Grudziądz, ośrodkiem stojącym "twarzą ku przyszłości", w którym nieustannie dawała o sobie znać nowoczesna przedsiębiorczoś
ć ludzi, twórcze działania jednostek i instytucji, nie tylko podmiotów gospodarczych, zespołów, pracujących na rzecz wspólnego dobra - miasta i Rzeczypospolitej. Dzięki nim - konkretnym ludziom - dwudziestolecie międzywojenne należy do najpiękniejszych okresów w dziejach tego nadwiślańskiego miasta - dziś jednego z najważniejszych centrów Pomorza -trzech województw pomorskich, pełniącego razem z Bydgoszczą funkcje stołeczne w województwie kujawsko-pomorskim. To oni dali przykład troski o dziedzictwo kulturowe Torunia, o coraz bardziej harmonijny jego rozwój, podobnie jak całego województwa - Pomorza Nadwiślańskiego. Stworzyli bazę - fundamenty pod jego współczesny rozwój, także jako ośrodka uniwersyteckiego, powstałego po 11 wojnie światowej w 1945 roku. Także pod wieloma innymi względami ten krótki okres - zaledwie dwadzieścia lat - był w dziejach Torunia szczególnie wyjątkow
y, zwłaszcza w XX wieku. Mimo iż. temu okresowi jak i ludziom tamtych lat poświęcono wiele ciekawych prac - nie tylko historycznych, a na co dzień niejako przypominają i kontynuują tamte dokonania miedzy innymi Towarzystwo Miłośników Torunia i Towarzystwo Naukowe w Toruniu, wciąż pozostaje on mało rozpoznany i znany. Wciąż w świadomości historycznej współczesnych torunian i mieszkańców całego Pomorza, jak i Rzeczypospolitej, pozostaje mało życiorysy postacie ludzi tego miasta, obywateli Odrodzonej Rzeczypospolitej, którzy po latach walki z zaborca i narodowymi słabościami, o czym niekiedy zapominamy, potrafili w niełatwej sytuacji międzynarodowej z równa energia i z równie dobrym wynikiem osiągać zwycięstwa w zmaganiach z problemami miasta i kraju poprzez codzienna pracę.
Sylwetki i dokonania ludzi pracy twórczej Torunia, a zarazem Pomorza, zwanego wówczas w Odrodzonej Rzeczypospolitej polskim lub kaszubskim, prezentuje niniejsza książka autorstwa dr. Kazimierza Przybyszewskiego.
Prezentowane przez K. Przybyszewskiego sylwetki torunian dwudziestolecia międzywojennego, zarazem ludzi XX wieku, obejmują całość ich życiorysów, zaczynających się najczęściej w XIX stuleciu. Są to ludzie, którzy mają korzenie w różnych zakątkach dawnej Rzeczypospolitej Obojga Narodów, zahartowani i ukształtowani w zmaganiach o narodowe trwanie -w walkach z zaborcą oraz w pokojowym współżyciu i konkurencji z ludźmi innych nacji. Autor świadomie prezentuje nam wyłącznie postacie Polonusów, choć każdy z nich dojrzewał i działał, żyjąc choćby tylko w Toruniu, w codzienności ludzi wielu nacji, religii i kultur.
Wielu czytelników prac K. Przybyszewskiego, biogramów torunian i Pomorzan z dwudziestolecia międzywojennego jego pióra, od lat czekało na niniejszą książkę. Cieszę się, że staje się ona faktem! Gratuluję decyzji wydawcom i sponsorom. To najpiękniejszy pomnik, jaki można wystawić naszym wybitnym poprzednikom, jednocześnie wspaniała lokata własnych kapitałów intelektualnych i finansowych, świadcząca o tym, iż nie tylko sam Kazimierz Przybyszewski jest wśród nas godnym kontynuatorem dokonań wybitnych ludzi Torunia dwudziestolecia Odrodzonej Rzeczypospolitej, oraz przedstawicielem ludzi pracy organicznej z końca XX wieku.

Kazimierz Przybyszewski