Miasto w ruchu. Studium z dziejów przemieszczania na przykładzie społeczeństwa Torunia 1891–1939

Kiedy życie miejskie zaczęło tętnić dłużej i głośniej? Kiedy piesi utracili pierwszeństwo w ruchu drogowym, a dorożki konne zostały wyparte przez samochodowe taksówki? Co spowodowało, że na początku XX wieku urzędnik miejski podróżował ponaddwukrotnie szybciej od robotnika?

Wraz z powstaniem i rozwojem silnika spalinowego oraz elektrycznego pojawiła się komunikacja miejska, powozy konne były zastępowane przez samochody, mieszkańcy korzystali z rowerów i motocykli. Zmieniły się warunki podróżowania w przestrzeni miejskiej. Jednak przemiany te nie były dostępne w równym stopniu wszystkim grupom społecznym. Możliwości szybszego i nowoczesnego przemieszczania stały się nowym przejawem rozwarstwienia społecznego.

Książka ta prezentuje proces zmian, jakie zaszły w sposobach podróżowania w przestrzeni miejskiej Torunia w latach 1891–1939. Autor podejmuje próbę udzielenia odpowiedzi na pytania: jak zmieniały się prędkość i jakość przemieszczania się w mieście, jak kształtowały się ruch uliczny i jego natężenie oraz jak przebiegał proces organizacji i prawnej regulacji ruchu. Znajomość tych zagadnień pozwala spojrzeć na miasto w szerszej perspektywie, pokazując wpływ procesów modernizacyjnych na funkcjonowanie społeczności miejskiej.

Wykaz skrótów / 7
Wprowadzenie / 9

Rozdział 1. Uwarunkowania przestrzenno-ekonomiczne rozwoju komunikacji wewnętrznej Torunia od połowy XIX w. do 1939 r. / 35
Proces otwarcia przestrzeni miejskiej do lat dziewięćdziesiątych XIX w. / 35
Stratyfikacja społeczna i siła nabywcza mieszkańców Torunia / 49
Przestrzenne i socjoprzestrzenne warunki rozwoju komunikacji wewnętrznej / 68

Rozdział 2. Przemieszczanie się w obrębie miasta środkami komunikacji indywidualnej / 89
Ruch pieszy / 89
Powozy konne / 110
Rowery i motocykle / 134
Samochody / 157

Rozdział 3. Rozwój komunikacji zbiorowej / 183
Powstanie i rozwój komunikacji tramwajowej / 183
Dorożki konne i samochodowe / 219
Miejski przewóz przez Wisłę statkiem parowym / 250
Konny omnibus i ruch autobusowy / 278

Rozdział 4. Przemiany przestrzeni komunikacyjnej / 307
Organizacja i regulacja ruchu / 307
Ruch uliczny i jego natężenie / 330
Rozwój infrastruktury komunikacyjnej / 362
Podsumowanie. Charakterystyka zmian w strukturze komunikacyjnej miasta / 391

Aneks / 411
Bibliografia / 427
Spis rycin i ich źródeł / 459
Spis tabel / 463
Spis wykresów / 465
Summary / 467
Indeks osobowy / 471
Indeks geograficzny / 483

Radosław Bugowski