Narracja i egzystencja. Genesis w hermeneutyce opowieści

Teologia narratywna, znajdująca wyraz w pracach interpretujących Księgę Genesis w optyce hermeneutyki opowieści, usiłuje przywrócić naukowej egzegezie jej mądrościowy i egzystencjalny wymiar. Należy bardzo mocno podkreślić novum tego opracowania. Dotyczy ono zarówno podjętej tematyki, jak i metody badawczej. Pomimo że w literaturze światowej poświęcono już wiele miejsca teologii narratywnej, to jednak na polskim rynku tak dojrzałego, dogłębnie systematycznego opracowania Księgi Genesis w hermeneutyce opowieści do tej pory się nie doczekaliśmy.

Zza książki wyłania się postać egzegety, którego wysiłki zmierzają do uniknięcia dualizmu między egzegezą i teologią, który grozi wielu egzegetom, odcinającym się, w imię swoiście rozumianej naukowości, od wysiłku aktualizacji tekstów sakralnych na użytek wspólnoty wierzących. Ksiądz Z. Pawłowski odważnie i z kompetencją przekonuje czytelnika swojej książki, jak ważne jest ukazanie znaczenia tekstu biblijnego ludziom, w ich własnej sytuacji życiowej.

Opracowanie pod względem zastosowanych metod badawczych, wyrażanych wniosków, podejścia do samego tekstu oryginalnego Genesis i innych tekstów biblijnych ukazało znakomity warsztat filologiczny autora, odznaczającego się rzetelnością naukową i pasją. Cała książka jest napisana piękną polszczyzną. Czyta się ją z dużym zainteresowaniem, jako dzieło napisane przez świetnego znawcę omawianej problematyki.

Z recenzji wydawniczej o. dr. hab. Adama Sikory, prof. UAM

Wprowadzenie / 9

Rozdział I. Wiara i rozum w interpretacji Biblii / 15
1. Oświeceniowa koncepcja rozumu i jej hermeneutyczne implikacje dla interpretacji Biblii / 16
2. Powrót Anzelmiańskiej zasady fides quaerens intellectum / 24
3. Wiara i rozum w strukturze łuku hermeneutycznego / 28

Rozdział II. Kontekst interpretacji Biblii: Kościół czy Uniwersytet / 35
1. Oświecenie i zmiana paradygmatu w interpretacji Biblii / 36
2. Próby odnowienia hermeneutyki biblijnej / 38
3. Kryzys interpretacji biblijnej jako problem hermeneutyczny / 41

Rozdział III. Hermeneutyka opowieści z perspektywy czytelnika / 47
1. Opowieść a tożsamość narracyjna / 48
2. Narracja i egzystencja a doświadczenie wiary / 50

Rozdział IV. Opowieść a duchowa lektura Biblii / 55
1. W zwierciadle Słowa / 56
2. Czytanie szaty Jozefa czytaniem Pisma / 61
3. Juda jako czytelnik /. 64
4. Lektura duchowa Jozefa / 68

Rozdział V. Tomasz Mann czyta historię Józefa / 75
1. Pisarz jako czytelnik Biblii / 77
2. Strategie narratora w lekturze historii Jozefa /. 82
3. Jozef jako narrator własnej historii życia / 85

Rozdział VI. Narracja i stworzenie: implikacje antropologiczne / 97
1. Genesis 1,1–2,3: status hermeneutyczny / 99
2. Struktura czasu w Genesis 1,1–2,3 / 105
3. Przestrzeń w Genesis 1,1–2,3 / 109
4. Chaos w strukturze stworzenia / 114
5. Proces stwórczy w Genesis 1,1–2,3 i jego dynamika / 121
6. Genesis 2,5–3,24: narracja i tożsamość osobowa / 130
7. Postscriptum I: stworzenie i prawo według Psalmu 19 / 136
8. Postscriptum II: retoryczna funkcja stworzenia w teologii odkupienia Deutero-Izajasza / 139

Rozdział VII. Abraham. T en, który wbrew nadziei uwierzył nadziei / 143
1. Abram jako ogniwo w łańcuchu pokoleń: Genesis 11,27–32 / 144
2. Pod znakiem obietnicy. Tożsamość narracyjna Abrama: Genesis 12,1–3 / 149
3. Nadzieja wbrew nadziei jako posłuszeństwo słowu obietnicy: Genesis 12,4–9 / 153

Rozdział VIII. Ojcostwo Abrahama / 159
1. Między bezpłodnością a obietnicą syna / 160
2. Moment zwrotny: obietnica i akt wiary / 164

Rozdział IX. Próba wiary: fabuła i tożsamość w Genesis 22 / 171
1. Struktura fabuły / 173
2. Rozczytywanie fabuły: objawienie nowej tożsamości / 177

Rozdział X. Interludium. Izaak: między Abrahamem i Jakubem / 205

Rozdział XI. Struktura narracyjna przebaczenia i jej egzystencjalne implikacje w Genesis 32,4–33,20 / 209
1. Analiza narracyjna spotkania Jakuba z Ezawem / 211
2. Przygotowania do spotkania z Ezawem: Genesis 32,4–24 / 212
3. Wydarzenia nad potokiem Jabbok: Genesis 32,25–33 / 216
4. Pojednanie braci: Genesis 33,1–20 / 218
5. Przebaczenie i pojednanie a tożsamość / 224

Rozdział XII. Józef i jego bracia w lekturze narracyjnej Genesis 37–50 / 229
1. Rodzina w opowiadaniach o patriarchach: tło historyczne / 229
2. Relacje rodzinne w kondycji pierwotnego upadku / 233
3. Na drodze do wspólnoty wiary / 243

Zakończenie / 259
Bibliografia / 263
Narration and existence. Genesis in the light of the narrative hermeneutics. (Summary) / 269

Zdzisław Pawłowski