Doktor habilitowana nauk prawnych, profesor Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Kieruje Katedrą Teorii Prawa i Państwa. Wcześniej pracowała również jako asystentka sędziego w Trybunale Konstytucyjnym (2008-2017). Zainteresowania badawcze koncentruje wokół teoretycznych problemów współczesnego konstytucjonalizmu ze szczególnym naciskiem na kwestie integracji europejskiej, sądownictwa konstytucyjnego, ochrony praw jednostki oraz rządów prawa. Jest autorką kilkudziesięciu publikacji naukowych, w tym dwóch monografii. Kieruje grantem indywidualnym NCN. Należy do Polskiego Towarzystwa Prawa Konstytucyjnego, International Association for Philosophy of Law and Social Philosophy (IVR) oraz International Society of Public Law ICON-S.
Osobliwy sąd. Idea sądownictwa konstytucyjnego w kontekstach rządów prawa, demokracji i praw jednostki
Rok wydania:2021
Nr wydania:pierwsze
Liczba stron:242
ISBN:978-83-231-4514-1
eISBN:978-83-231-4555-4
Format:158 x 228 mm
DOI:
https://doi.org/10.12775/978-83-231-4555-4
OPIS
Idea sądownictwa konstytucyjnego wciąż jest przedmiotem sporów na płaszczyźnie nauki prawa i filozofii polityki, a także w sferze czysto politycznej. Przynajmniej częściowo wynika to ze specyfiki czy wręcz tytułowej „osobliwości” judicial review. Opowiedzenie się za sądową kontrolą konstytucyjności bądź przeciw niej wiąże się z określoną wizją konstytucjonalizmu, będącą z kolei pochodną konceptualnego ustrukturyzowania idei rządów prawa, demokracji i praw jednostki. Celem prezentowanej książki jest rekonstrukcja, analiza i krytyczna refleksja dotycząca związku sądownictwa konstytucyjnego z tymi trzema ideami, które – paradoksalnie – nie tworzą apriorycznie naturalnej i harmonijnej triady. Wręcz przeciwnie: ich wzajemne dopasowanie każdorazowo pociąga za sobą pewne koszty.Przyjęty przez autorów punkt widzenia akcentuje też złożony wpływ sądów konstytucyjnych na ustrój polityczny. Nie jest to książka pisana z perspektywy popierającej lub niepopierającej judicial review. Stanowi ona raczej próbę zbadania różnorodnych stanowisk, a także wyciągnięcia na ich podstawie wniosków i przedstawienia postulatów. Autorzy mają świadomość, że wszystkie argumenty w dyskusji o sądach konstytucyjnych mogą być wykorzystane w bieżącej rywalizacji politycznej do legitymizacji określonych działań, które strony sporu będą przedstawiały jako ustanowienie lub przywrócenie optymalnego stanu równowagi między zasadami rządów prawa, demokracji i praw jednostki. I tak jak każdą teorię można wykorzystać jako polityczną broń, tak głębsze zrozumienie teorii może być punktem odniesienia dla krytycznej oceny politycznych zabiegów. Wszechstronne zbadanie idei sądownictwa konstytucyjnego może stanowić zasób argumentacyjny możliwy do wykorzystania przeciwko partykularnym uproszczeniom.
SPIS TREŚCI
Wstęp / 7
Rozdział I
Prymat konstytucji, rządy prawa i granice władzy sędziowskiej – teoretycznoprawne uzasadnienie związku między ideą rządów prawa a sądownictwem konstytucyjnym / 11
1. Wprowadzenie / 11
2. Rządy prawa, konstytucjonalizm liberalny i sądownictwo konstytucyjne / 14
3. Konstytucjonalizm amerykański / 23
4. Koncepcja Rechtsstaat Roberta von Mohla / 31
5. Normatywistyczne uzasadnienie sądownictwa konstytucyjnego w koncepcji państwa-prawa Hansa Kelsena / 36
6. Warunki praworządnego judicial review: rządy prawa v. rządy sędziów / 45
7. Czy rządy prawa to doktryna ograniczenia sędziowskiego? / 51
8. Podsumowanie / 60
Rozdział II
Metafizyka demokracji, dialektyka konstytucjonalizmu i polityczna deliberacja – filozoficzne kontrowersje związane z demokratyczną legitymizacją sądowej kontroli konstytucyjności / 65
1. Wprowadzenie / 65
2. Prymat suwerennego ludu: reprezentacyjna legislacja i ludowa kontrola / 68
3. Przejście od demokratycznego imaginarium do prawniczego symbolizmu: sądownictwo na straży suwerenności ludu / 83
4. Filozofia prawnego konstytucjonalizmu: sąd konstytucyjny jako wzorzec deliberacji i reprezentant ludu / 100
5. Polityczność konstytucji i dialektyka prawnego konstytucjonalizmu: sąd konstytucyjny między ideologią a krytyką status quo / 114
6. Poza logikę suwerenności: sąd konstytucyjny bez ostatniego słowa? / 128
7. Polityczny konflikt i ustawodawcza deliberacja: sąd konstytucyjny jako strażnik procedury i politycznej autonomii / 142
8. Podsumowanie / 158
Rozdział III
Forum zasad, punkt weta i prawo do bycia wysłuchanym – ochrona praw podstawowych jako element sporu o legitymizację sądownictwa konstytucyjnego / 161
1. Wprowadzenie / 161
2. Moralna interpretacja konstytucji i sąd jako forum zasad w filozofii prawa Ronalda Dworkina / 172
3. Koncepcja sądownictwa konstytucyjnego Christophera Eisgrubera: judicial review jako element konstytucyjnego samorządu (constitutional self-government) / 181
4. Krytyka judicial review Jeremy’ego Waldrona: przeciwko konstytucyjnej ochronie praw podstawowych / 187
5. Sąd konstytucyjny jako jeden z ustrojowych punktów weta w ujęciu Richarda Fallona / 198
6. Prawo do bycia wysłuchanym jako fundament legitymizacji judicial review: koncepcja Alona Harela / 209
7. Podsumowanie / 216
Zakończenie / 220
Bibliografia / 224
Noty o autorach / 241
Recenzje
Autorzy
- Osobliwy sąd. Idea sądownictwa konstytucyjnego w kontekstach rządów prawa, demokracji i praw jednostki
Aleksandra Kustra-Rogatka
Książki autora:
- Kelsenowski model kontroli konstytucjonalności prawa a integracja europejska. Studium wpływu- Osobliwy sąd. Idea sądownictwa konstytucyjnego w kontekstach rządów prawa, demokracji i praw jednostki
Iwona Wróblewska
Doktor nauk prawnych w zakresie teorii prawa i państwa. Od 2010 r. pracuje jako adiunkt w Katedrze Prawa Konstytucyjnego na Wydziale Prawa i Administracji UMK w Toruniu. Zainteresowania badawcze koncentruje wokół problemów wykładni prawa w orzecznictwie sądów, horyzontalnego wymiaru praw konstytucyjnych oraz zagadnień związanych z praworządnością. Jest autorką kilkudziesięciu publikacji naukowych, w tym jednej monografii. Kieruje grantem indywidualnym NCN. Jest członkinią International Society of Public Law ICON-S.
Książki autora:
- Osobliwy sąd. Idea sądownictwa konstytucyjnego w kontekstach rządów prawa, demokracji i praw jednostkiWojciech Włoch
Doktor nauk prawnych i humanistycznych. Pracuje jako adiunkt w Katedrze Prawa Konstytucyjnego na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Jego zainteresowania badawcze koncentrują się wokół filozoficznych i teoretycznych aspektów prawa konstytucyjnego. W swoich badaniach wykorzystuje koncepcje filozoficzne do analizy zjawisk prawnych. Jest autorem wielu publikacji naukowych oraz uczestnikiem licznych konferencji krajowych i zagranicznych. Opublikował monografię Wolność i przymus. Kantowska teoria legitymizacji prawa i państwa, był redaktorem naukowym V tomu Dzieł zebranych Immanuela Kanta. Jego ostatnia książka, Pomiędzy czystym prawem a ideą polityczną. Pojęcie konstytucji w doktrynach Hansa Kelsena i Johna Rawlsa, poświęcona jest pojęciu konstytucji oraz jego znaczeniu dla zrozumienia istoty ustroju demokratycznego.Jest członkiem Towarzystwa Naukowego w Toruniu oraz International Society of Public Law ICON-S.
