W świecie opowieści i snów. Wokół „Pamiętnika z Sarashiny” córki Sugawary Takasuego

Równo tysiąc lat temu pewna młoda dama, córka urzędnika dworskiego i zarządcy prowincji na wschodzie Japonii, poleciła wyrzeźbić posąg Buddy Uzdrowiciela. Wierzyła, że modląc się do niego i wznosząc prośby, będzie mogła nareszcie opuścić odległą krainę Kazusa i zrealizować swoje marzenia. Wkrótce jej błagania zostały wysłuchane i jesienią 1020 roku wyruszyła wraz z ojcem w drogę powrotną do stolicy Heian. Cztery dekady później wspomnienia z tej podróży stały się wstępem do literackiej autobiografii dojrzałej już kobiety, która głównym wątkiem narracji swego memuaru uczyniła metafizyczną wędrówkę od młodzieńczego i bezrefleksyjnego zafascynowania fikcją i romantycznymi fantazjami, poprzez rozczarowanie światem rzeczywistym, aż po troskę o życie po śmierci.

Pamiętnik z Sarashiny to cenny obraz XI-wiecznej kultury japońskiej, a zarazem studium ukazujące potęgę czytania, która kształtuje ludzkie aspiracje i oczekiwania. Utwór stanowi również zapowiedź zmian w sferze religijnej, jakie miały zajść dopiero w kolejnych stuleciach. Liczne sny, wzywające bohaterkę do pogłębienia wiary i praktyk buddyjskich, są też ważnym głosem literackim, wskazującym kobietom drogę do zbawienia.

Prezentowana monografia to pierwsze polskie opracowanie Pamiętnika z Sarashiny. Kompletny przekład dzieła, pozwalający krok po kroku poznać życiowe perypetie bohaterki, oddaje bogactwo liryczne oryginalnego tekstu i jego zakorzenienie w rodzimej i chińskiej tradycji literackiej. Posłowie zawiera omówienie badań nad tekstem, prezentuje rodzinę i świat autorki, a także analizę znaczenia fikcji literackiej i symboliki onirycznej w jej dziele, co niewątpliwie stanowi największy walor tej książki.

Wstęp / 7
Nota redakcyjna / 11

Część I. Sarashina nikki – przekład
Córka Sugawary Takasuego, Pamiętnik z Sarashiny / 15
Aneks 1. Drzewo genealogiczne autorki Sarashina nikki / 99
Aneks 2. Mapa podróży bohaterki Sarashina nikki do Heiankyō i innych miejsc wymienionych w utworze / 100

Część II. Sarashina nikki – posłowie i komentarz

Rozdział 1. Dama z Sarashiny i jej wspomnienia / 103
1.1. O czasach współczesnych autorce / 103
1.2. Biografia córki Sugawary Takasuego / 111
1.3. Pamiętnik z Sarashiny i jego miejsce pośród innych utworów z gatunku nikki / 114
1.4. Historia badań nad rękopisem / 118
1.5. Geneza tytułu / 122
1.6. Budowa utworu / 124
1.7. Pamiętnik z Sarashiny – wspomnienia czy utwór autobiograficzny? / 127

Rozdział 2. Ucieczka do świata fikcji literackiej / 130
2.1. Rola opowieści dworskich (monogatari) / 131
2.2. Intertekstualne nawiązania do Genji monogatari / 134
2.3. Bohaterka Pamiętnika z Sarashiny i jej stosunek do fikcyjnych opowieści / 142

Rozdział 3. Świat oniryczny i jego symbolika / 148
3.1. Percepcja marzeń sennych w okresie Heian / 148
3.2. Rola i znaczenie snów w Pamiętniku z Sarashiny / 154

Rozdział 4. Między fikcją opowieści a transcendentnością snów / 164
4.1. Fikcja – religia – rzeczywistość / 164
4.2. Etapy wiary w Pamiętniku z Sarashiny / 175

Podsumowanie / 183
Bibliografia / 185
Indeks japońskich terminów i nazw geograficznych / 193
Indeks osobowy / 201
Indeks tytułów / 205
Indeks rzeczowy / 209
Wykaz ilustracji / 223

Adam Bednarczyk