Polska klasa średnia

Kilkanaście lat temu problematyka rozwoju klasy średniej nie schodziła z pierwszych stron gazet. Stała się kwestią polityczną, z postępów w jej rozwoju był rozliczany rząd. Na poziomie inicjatyw obywatelskich wyłonił się ruch na rzecz popierania klasy średniej przy nieistniejącym już tygodniku „Cash”. Kulminacyjnym punktem tego spontanicznego przedsięwzięcia było powołanie Komisji Rejestracyjnej Polska Klasa Średnia, która w 1995 roku ogłosiła, jakie kryteria przynależności trzeba spełnić, i zaczęła wydawać certyfikaty członkostwa; kandydaci musieli mieć co najmniej średni wykształcenie, samochód i miesięczne dochody powyżej 1500 zł. Dokonywało się to w atmosferze magicznej wiary w możliwości kreowania struktury politycznej i poczucia, że dzieje się coś, czego nie można zaniedbać. Mimo że entuzjazm tych pierwszych lat minął, a na pierwszy plan wysunęły się inne problemy, klasie średniej nie grozi zagrzebania w foliałach. w maju 2001 roku Unia Wolności zainaugurowała kampanię wyborczą Sejmu pod hasłem: „Silna klasa średnia to silna Polska”. Był to prawdziwie pionierski ruch, który sprawił, że „klasa średnia” zaistniała na scenie politycznej przynajmniej w roli symbolu, z nadziejami stania się głównym podmiotem elektoratu, jak w USA czy w Anglii.

Wstęp / 7

Rozdział 1. Mit, który wzmacnia / 13
Czym jest klasa średnia? / 14
Psychologiczna rola klasy średniej / 19
Negatywne aspekty / 21
 
Rozdział 2. Konsumpcja, zamożność, nowy styl i nowe struktury / 27
Kierunki zmian / 29
Styl / 42
Co nie mogłoby się zdarzyć w USA: kontrowersje wokół uwłaszczenia / 49
 
Rozdział 3. Chęć polegania na sobie w latach 1984–1998 / 53
Poziom indywidualizmu wykazuje lekki spadek / 60
Czy chęć polegania na sobie stała się ważniejszym wymiarem hierarchii społecznej? / 63
Źródła zniechęcenia / 73

Rozdział 4. Aspiracje i systemy wartości / 83
Tolerancja / 85
Restryktywność / 91
Poparcie dla praw rynku / 95
Aspiracje a status społeczny. Polski przyczynek do uniwersalnej prawidłowości / 100
Wnioski / 113

Rozdział 5. Stara inteligencja a nowa klasa średnia / 115
Stary problem w kontekście zmiany systemu / 116
Inteligenci menedżerowie / 118
Służba cywilna, czyli civil service / 122
Profesje / 126
Inteligencja budżetowa / 133
Konkluzje / 135

Rozdział 6. Klasa wyższa / 139
Kryteria przynależności do upper class / 141
Polska klasa wyższa / 152
Klasa panująca / 158
 
Podsumowanie. Dalsze perspektywy rozwoju społeczeństwa klasy średniej w Polsce / 161
Bibliografia / 167
Indeks osobowy / 177

Henryk Domański