Wolontariat w opiece u kresu życia. Geneza, rozwój funkcjonowanie, możliwości optymalizacji i integracji. Ku syntezie socjopedagogicznej

Umieranie i śmierć są w dziejach ludzkości jednocześnie wyzwaniem i źródłem inspiracji dla filozofii, teologii i innych nauk, a także źródłem działań kulturotwórczych człowieka. Tematyka schyłku życia, umierania i śmierci jest zdaniem Philipa Ariésa jednym ze wspólnych tematów systemów filozoficznych w historii myśli ludzkiej. Również rozważania teologiczne wszystkich epok i systemów religijnych w eschatologiach analizują koniec ziemskiej egzystencji człowieka. Przykładem wpływu śmierci na nauki filozoficzno-teologiczne, literaturę i sztukę są podręczniki dobrego umierania i dzieła artystyczne określane gatunkiem ars bene moriendi. Ostatni etap ludzkiego życia jest przedmiotem badań i analiz dla nauk szczegółowych. Zagadnieniem tym zajmuje się medycyna i nauki o zdrowiu. W historii ich rozwoju były jednak okresy, gdy temat ten pomijano zarówno w podręcznikach, jak i w zainteresowaniach badawczych. W ostatnich dziesięcioleciach ważną rolę w przywróceniu debaty publicznej poświęconej tematowi umierania, z udziałem medycyny, psychologii i innych nauk szczegółowych, odegrały praktyczne zajęcia i ich zapisy dokonane przez Elizabeth Kübler-Ross. Interdyscyplinarne warsztaty z udziałem pracowników służby zdrowia, pomocy społecznej, psychologów i pedagogów, duszpasterzy i innych osób, gotowych do przełamania społecznego tabu, były obok analizowanych w tej publikacji działań współczesnego ruchu hospicyjnego ważnymi sygnałami zmian w społecznej percepcji kresu ludzkiego życia.

Fragment „Wprowadzenia” do książki

Wprowadzenie / 13
 
Rozdział 1
O potrzebie refleksji nad związkiem wolontariatu z jakością opieki nad osobami u kresu życia / 19
1.1. Kluczowe pojęcia użyte w monografii / 20
1.2. Specyfika badań nad wolontariatem w naukach o wychowaniu / 31
1.3. Cele prowadzonych analiz / 33
1.4. Uwagi metodologiczne / 37
1.5. Założenia i struktura badania monograficznego / 42
 
Rozdział 2
Opieka nad osobami u kresu życia. Ujęcie historyczne / 49
2.1. Od śmierci niezrozumiałej do ukazania nadprzyrodzonej wartości cierpienia (starożytność) / 50
2.2. Od opieki rodziny do wsparcia wspólnoty i oswajania śmierci (średniowiecze) / 54
2.3. Od epidemii i rosnącego lęku przed śmiercią do śmierci zdziczałej (renesans) / 59
2.4. Od śmierci widzianej jako porażki do umierania jako społecznego tabu (oświecenie) / 62
2.5. Od wyparcia śmierci do ponownego odkrywania misterium mortis (współczesność) / 66
 
Rozdział 3
Geneza i rozwój wolontariatu oraz motywacje do jego podejmowania / 73
3.1. Geneza i ewolucja pojęcia wolontariatu / 73
3.2. Zainteresowanie wolontariatem w naukach o wychowaniu / 83
3.3. Główne źródła motywacji do podjęcia działań w wolontariacie / 90
3.4. Szanse i bariery rozwoju wolontariatu w Polsce / 100
 
Rozdział 4
Proces integracji sił społecznych i działań medyczno-opiekuńczych we współczesnej opiece paliatywno-hospicyjnej / 107
4.1. Rola sił społecznych w tworzeniu współczesnego ruchu hospicyjnego / 107
4.2. Społeczny ruch u podstaw instytucji opieki hospicyjnej w Anglii / 110
4.3. Siły społeczne wolontariatu u źródeł opieki hospicyjnej w Polsce / 112
4.4. Geneza i rozwój współczesnej medycyny paliatywnej na świecie i w Polsce / 122
4.5. Antagonizmy i współpraca ruchu społecznego i medycyny: opieka paliatywno-hospicyjna / 127
 
Rozdział 5
Fenomen zintegrowanej opieki paliatywno-hospicyjnej / 135
5.1. Medyczne aspekty zespołowej opieki paliatywno-hospicyjnej / 136
5.2. Pozamedyczne aspekty zespołowej opieki paliatywno-hospicyjnej / 143
5.3. Integrująca rola wolontariatu w zespołowej opiece paliatywno-hospicyjnej / 151
5.4. Pomoc po stracie i towarzyszenie w żałobie zadaniem zespołu / 162
5.5. Wzajemne wsparcie pracowników i wolontariuszy w zespole / 166
 
Rozdział 6
Międzysystemowa izolacja działań na rzecz osób u kresu życia w Polsce / 171
6.1. Napięcia w systemie ochrony zdrowia w kontekście opieki u kresu życia / 173
6.2. Deficyty wsparcia dla umierających w systemie pomocy społecznej / 189
6.3. Działania integracyjne Polskiego Towarzystwa Gerontologicznego 202
6.4. Włączanie wolontariuszy jako próba integracji opieki nad osobami u kresu życia / 205
 
Rozdział 7
Nowe tendencje integrujące opiekę nad osobami u kresu życia w Europie. Analiza dobrych praktyk / 213
7.1. Od prawa do umierania z godnością dla każdego do tworzenia strategii opieki nad osobami u kresu życia (end-of-life care
strategy) / 214
7.2. Od opieki formalnej do włączania opieki nieformalnej i wolontariatu w wybranych krajach europejskich / 220
7.3. Od dobrych praktyk europejskich ku poprawie opieki u kresu życia w Polsce / 237
 
Rozdział 8
Podstawy koncepcji zintegrowanej opieki nad osobami u kresu życia w Polsce / 245
8.1. Słabość inicjatyw rządowych na rzecz integracji opieki nad osobami u kresu życia / 248
8.2. Implementacja dobrych praktyk zespołowej opieki paliatywno-hospicyjnej do instytucji sprawujących opiekę u kresu życia / 254
8.3. Rola związków wyznaniowych w poprawie opieki nad osobami u kresu życia / 259
8.4. Rola pracy socjalnej w przygotowaniu i koordynacji strategii zintegrowanej opieki nad osobami u kresu życia / 264
8.5. Rola wolontariatu w integracji opieki nad osobami u kresu życia – propozycja rozwiązań / 271
 
Zakończenie / 279
Wykaz skrótów / 287
Bibliografia / 289
Volunteering in end-of-life care. The genesis, development, optimization and possibilities of integration. Towards the socio-pedagogical synthesis (Summary) / 335

Piotr Krakowiak