Sztuka, rzemiosło, przemysł XIX i XX wiek. Zagadnienia konserwatorskie

Na monografię składa się unikalny zbiór wypowiedzi odzwierciedlających nasz dzisiejszy sposób myślenia o ochronie dziedzictwa kulturowego z XIX i XX w. Artykuły umieszczone w tomie nie wyczerpują tej problematyki, są jednak zapisem przemyśleń i doświadczeń przedstawicieli środowiska konserwatorskiego − zarówno pracowników naukowo-badawczych, jak i konserwatorów-restauratorów działających w ramach instytucji państwowych oraz prywatnych pracowni.

Zróżnicowane pod względem formy opracowania obejmują bardzo szeroki tematycznie zakres. Wynika to z faktu, iż idea, która przyświecała twórcom książki, nie zakładała ograniczenia zagadnień do przykładowego materiału, techniki  czy rodzaju obiektu, lecz skłaniała raczej do dostrzeżenia wspólnych dla omawianego okresu zjawisk. Był to czas, gdy szczególnie intensywnie zachodził proces przemian (od rękodzieła przez manufaktury do masowej produkcji przemysłowej) oraz intensywny rozwój nauk, które nie pozostawały bez wpływu na ówczesną sztukę i rzemiosło. Ogromna liczba patentów, technologii i nowych materiałów, jakie opracowano w XIX i XX w., zrewolucjonizował zarówno codzienne życie społeczeństw, jak i warsztaty twórcze artystów. Innowacje te często wiązały się z obniżeniem jakości materiałów, mimo to znalazły szerokie zastosowanie. Świadczą o tym dzieła sztuki i inne obiekty zgromadzone w archiwach, bibliotekach, muzeach czy zbiorach prywatnych.

Duża część spuścizny materialnej owego okresu skazana jest na szybko postępujące procesy destrukcyjne. Zjawisko to, a co za tym idzie, także potrzebę szukania rozwiązań, by mu  przeciwdziałać, coraz wyraźniej dostrzegają opiekunowie i konserwatorzy zbiorów. Potwierdza to szeroki odzew, z jakim spotkała się konferencja „Sztuka, rzemiosło, przemysł z XIX i XX wieku – konserwacja i restauracja”,zorganizowana przez Zakład Konserwacji Papieru i Skóry UMK w Toruniu, w dniach od 18 do 19 października 2012 r. Spotkanie to i prezentowane na nim referaty stały się  bezpośrednią inspiracją do powstania niniejszej publikacji, rozbudowano ją jednak o dodatkowe artykuły, dobrze wpisujące się w szersze ujęcie tematu.

Wstęp – Dariusz Markowski  / 9
Introduction – Dariusz Markowski  / 11

Elżbieta Basiul, Jarosław Rogóż
Próba określenia autentyczności obrazu pt. Nicea, przypisywanego J. K. Ajwazowskiemu na podstawie badań techniki, technologii oraz stanu zachowania dzieła malarskiego / 13

Jolanta Czuczko
Różnorodność podłoży papierowych: integralna część warsztatu artysty w XIX i XX wieku / 29

Ewa Doleżyńska-Sewerniak
Wstępne badania podłoży w malarstwie olejnym Józefa Szermentowskiego (1833−1876) / 45

Anna Dymarek, Tomasz Kozielec
Ocena stanu zachowania zbioru fotografii autorstwa Alojzego Czarneckiego z Archiwum Państwowego w Toruniu  / 69

Lesia Dzendzeluk, Liubow Loda
Metody konserwacji-restauracji oleodruków  / 89

Katarzyna Garczewska-Semka
Sztambuchy – albumy romantyczne na przykładzie Marii Wodzińskiej i Zofii Ossolińskiej  / 97

Nel Jastrzębiowska, Ewelina Bisaga, Dorota Dobrowolska, Mirosław Maciaszczyk
Konserwacja waliz w Państwowym Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu / 105

Dorota Jutrzenka-Supryn, Ludmiła Czajkowska-Wagner
Henryk Nitschmann – elbląski polonofil. Spuścizna pisarza w zbiorach Biblioteki Elbląskiej – badania techniki wykonania, ocena stanu zachowania i realizacja projektu konserwacji – restauracji zbioru korespondencji i materiałów prasowych  / 115

Sławomir A. Kamiński
Obrazy kaligraficzne Aleksandra Kobzdeja w świetle prac i badań prowadzonych przy cyklu Pejzaże abstrakcyjne  / 131

Joanna Karbowska-Berent, Joanna Jarmiłko, Jolanta Czuczko
Bliżej prawdy o foksingu?  / 145

Tomasz Kozielec
Autochromy – kolorowe fotografie na szkle – zagadnienia technologiczne i konserwatorskie /157

Regina Kozik
Obrazy olejne na tekturze. Główne problemy opieki konserwatorskiej nad zbiorem prac studenckich z lat 1851−1960 z Muzeum Akademii Sztuk Pięknych im. Jana Matejki w Krakowie  / 173

Zofia Maniakowska-Jazownik
Papier ulotny, papier wartościowy, obraz na papierze – jakość, funkcja, masowość w dziełach sztuki / 183

Dariusz Markowski
Sztuka nowoczesna, kogo to obchodzi?  / 197

Dorota Okrągła
Niezbędny drobiazg. Materiały i techniki stosowane w produkcji wachlarzy oraz problemy związane z ich konserwacją i przechowywaniem  / 215

Justyna Olszewska-Świetlik, Katarzyna A. Cybulska, Tomasz Kozielec
Zagadnienia techniczne i konserwatorskie na wybranych przykładach współczesnych obrazów na podobraziach tekturowych  / 231

Sylwia Popławska, Izabela Zając
Nietypowe wykorzystanie technologii XIX-wiecznego albumu na przykładzie artystycznego Zielnika Elizy Orzeszkowej  / 257

Małgorzata Pronobis-Gajdzis
Obiekty kolekcjonerskie i antykwaryczne w rękach konserwatora zabytków / 267

Halina Rosa
Zniszczenia XIX-wiecznych skór garbowanych roślinnie oraz tradycyjne i nowe środki w zabiegach ich stabilizacji  / 277

Magdalena Sitkiewicz
Analiza wybranych aspektów technologii i techniki malarskiej czterech portretów autorstwa Konrada Krzyżanowskiego z Muzeum Narodowego we Wrocławiu  / 295

Dariusz Subocz
Prasy do złoceń w zbiorach Muzeum Piśmiennictwa i Drukarstwa w Grębocinie. Przyczynek do rozważań o wpływie rozwoju technologii na wygląd XIX- i XX-wiecznych opraw książek  / 309

Monika Supruniuk
Poruszyć przeszłość. Konserwacja i restauracja filmu w okresie jego cyfrowej transformacji  / 317

Aleksandra Szalla-Kleemann
Program konserwacji i kompleksowego zabezpieczenia unikatowych zbiorów specjalnych i czasopism XIX- i XX-wiecznych ze zbiorów Biblioteki Jagiellońskiej w ramach projektu „Jagiellońska Biblioteka Cyfrowa”  / 335

Mirosław Wachowiak
Okres symboliczny w twórczości Józefa Pankiewicza – zagadnienia warsztatowe / 353

Magdalena Wiercińska
XX-wieczne archiwalia jako obiekty „multitechnologiczne”. Problemy konserwatorskie kilku wybranych jednostek z zasobu Archiwum Akt Nowych w Warszawie / 365

Karolina Witkowska, Jadwiga W. Łukaszewicz
XIX-wieczne materiały budowlane i ich wpływ na efektywność działań konserwatorskich  /373

Zofia Wyszomirska-Noga
Zastosowanie funori w konserwacji sztuki współczesnej, na przykładzie konserwacji obrazu-tapety wykonanego przez Damiena Hirsta / 389

Karolina Zych, Marzenna Ciechańska
To, czego Europa zapragnie – czyli bogactwo technik, materiałów i treści w formie eksportowego orientalnego albumu fotograficznego. Wybrane problemy konserwatorskie / 401

Jolanta Czuczko