Rzeczywistość mityczna Słowian północno-zachodnich i jej materialne wyobrażenia

Autor podjął się ambitnego zadania ukazania materialnych przejawów mitologicznych wyobrażeń dawnych Słowian. Praca prezentuje znakomicie przemyślany sposób rozwiązania tej problematyki. Autor najpierw składa deklarację teoretyczną, definiuje sposób rozumienia mitu, status wyobrażeń religijnych i magicznych w kontekście projektowanej kultury tradycyjnej. Książka zawiera obszerny przegląd, analizę i interesująco przedstawioną interpretację wyobrażeń mitycznych odzwierciedlonych w reliktach archeologicznych. Czytelnik otrzymuje frapujące i pobudzające do dalszych badań oraz dyskusji dzieło podsumowujące stan wiedzy w zakresie archeologii religioznawczej Słowian zachodnich, a zarazem książkę zawierającą liczne autorskie propozycje interpretacyjne – niezwykle ważne dla badaczy i miłośników kultury duchowej naszych przodków.

Z recenzji prof. dr. hab. Andrzeja P. Kowalskiego

1. Zagadnienia wstępne / 7
1.1. Cel i problematyka / 7
1.2. Główne nurty badawcze w studiach nad religią Słowian w ujęciu historycznym / 8
1.3. Charakterystyka źródeł / 14
1.4. Sposób ujęcia pracy / 20
1.5. Zakres chronologiczny i terytorialny pracy / 21

2. Kultura wczesnośredniowiecznej Słowiańszczyzny jako kultura typu tradycyjnego /24
2.1. Synkretyzm kultury / 25
2.2. Prawo partycypacji /31
2.3. Problem referencji i mowy magicznej / 33
2.4. Definicja kultur typu tradycyjnego / 35

3. Problematyka mitologii słowiańskiej / 38
3.1. Mit jako organizator rzeczywistości społeczno-kulturowej / 38
3.2. Mitologia słowiańska jako mitologia indoeuropejska – koncepcja Georges’a Dumézila i jej krytyka / 44

4. Przedmiot jako nośnik treści mitycznych / 60
4.1. Studia nad materialnością a studia nad kulturą / 60
4.1.1. Ujęcia ewolucjonistyczne i funkcjonalistyczne / 62
4.1.2. Ujęcia semiotyczne i tekstualne / 69
4.1.3. Ujęcia fenomenologiczne / 81
4.1.4. Ujęcie symetryczne i biograficzne / 84
4.2. Kategorie przedmiotów związanych ze sferą sacrum / 92
4.2.1. Przedmiot jako komunikat religijny / 92
4.2.2. Przedmioty święte a przedmioty kultu / 94
4.2.3. Fetysze religijne / 96
4.2.4. Rekwizyty rytualno-obrzędowe a przedmioty „codzienne” / 99
4.3. Posągi / 103
4.4. Miniaturowe figurki / 140
4.4.1. Figurki wielotwarzowe / 142
4.4.2. Figurki jednotwarzowe / 155
4.5. Figurki zoomorficzne / 174
4.6. Ceramika naczyniowa z przedstawieniami narracyjnymi / 204
4.7. Okucia pochewek noży i tzw. ostrogi typu lutomierskiego / 219

5. Organizacja przestrzeni jako realizacja obrazu mitycznego / 249
5.1. Fenomenologiczne i hermeneutyczne inspiracje w badaniach nadprzestrzenią / 250
5.2. Miejsca kultu a miejsca święte / 258
5.3. Fizjograficzne realizacje mitu o Pierwszej Ziemi / 261
5.3.1. Słowiańskie mity kosmologiczne / 261
5.3.2. Wyspy / 272
5.3.3. Góry / 308
5.4. Świątynie i budynki kultowe / 325
Podsumowanie / 345
Bibliografia / 351
Spis ilustracji / 401

Paweł Szczepanik