Języki słowiańskie w kontekstach kultur dawnych i współczesnych

Monografia „Języki słowiańskie w kontekstach kultur dawnych i współczesnych” jest piątą publikacją z cyklu opracowań przygotowanych w Instytucie Języka Polskiego Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w ramach projektu „Synchronia i diachronia – zbliżenia i dialogi”. Tom powstał dzięki współpracy badaczy z kilku polskich i zagranicznych ośrodków naukowych oraz akademickich, którzy dostrzegli potrzebę opisania najnowszych zmian zachodzących w językach słowiańskich pod wpływem przemian cywilizacyjno-kulturowych.  W swoich badaniach językoznawcy koncentrują się na zagadnieniach leksykalnych, w szczególności na frazeologii utrwalającej różne aspekty życia danej społeczności. Zawarte w monografii studia w pełni potwierdzają tezę, że leksykalna płaszczyzna języka jest najbardziej czuła na zmiany i przeobrażenia w rzeczywistości pozajęzykowej. Wartością publikacji jest pokazanie zarówno ogólnych mechanizmów językowych, jak i  zaprezentowanie konkretnych przykładów odzwierciedlania przez słownictwo kultury materialnej i duchowej społeczeństwa. W pierwszej części tomu czytelnik odnajdzie  studia poświęcone zjawiskom językowym obserwowanym w języku polskim i czeskim w różnych okresach historycznych oraz współcześnie. W części drugiej zapozna się z zagadnieniami języka i kultury w szerszej perspektywie, obejmującej problematykę przekładu i zjawiska językowe charakterystyczne dla obszarów przygranicznych oraz wielokulturowych.

Autorzy i redaktorzy tomu żywią nadzieję, że monografia przyczyni się do popularyzacji wiedzy o językach słowiańskich i stanie się inspiracją do podejmowania nowych tematów badawczych.

Wstęp / 9

Część I. W obrębie języków i kultur

Małgorzata Brożyna-Reczko
Metafora walki we współczesnym polskim prasowym dyskursie politycznym / 17

Iwona Burkacka
Językowe aspekty humanizacji zwierząt / 35

Małgorzata Klauze
Wpływ przemian cywilizacyjno-kulturowych na słownictwo z pola tematycznego „zdrowie i pielęgnacja zwierząt hodowlanych” (na podstawie analizy podręczników medycyny weterynaryjnej z lat 1940–1960 i wydanych po roku 2000) / 55

Izabela Kraśnicka-Wilk
Między gestem a słowem – frazeologia gestyczna w ujęciu kognitywnym / 75

Anetta Luto-Kamińska
Kultura językowa XVI wieku w kontekście obyczajowości i nieobyczajności / 89

Petr Nejedlý
Deverbativni nomina instrumenti ve starši češtině a jejich kategorizace / 109

Krystyna Nikołajczuk
Jak nie nabawić się kłopotu i odnieść sukces: kilka rozważań nad prozodią semantyczną polskich czasowników / 121

Anna Piotrowicz, Małgorzata Witaszek-Samborska
Ze studiów nad leksyką kulinarną w Słowniku frazeologicznym Henryka Gallego i Antoniego Krasnowolskiego. Nazwy potraw, napojów i produktów spożywczych / 141

Beata Raszewska-Żurek
O mniej popularnych nazwach zbiorowości z rdzeniem społ w historii polszczyzny / 163

Štěpan Šimek
Deverbativní substantiva se sufixem -éř/-íř/-ýř ve staré a střední češtině ve srovnaní s jejich obrazem ve slovnících Daniela Adama z Veleslavína/ 183

Miloslava Vajdlova
Slova ciziho původu ve slovnicich Daniela Adama z Veleslavina / 197

Христина Ніколайчук
Структурно-семантичні особливості польських ФО (być) w kwiecie wieku i (być) w sile wieku / 213

Część II. Na styku języków i kultur

Iryna Bundza
Polskie i ukraińskie rzeczowniki nazywające gniew w świetle gramatycznej kategorii liczby / 229

Joanna Marek
Z języka na język, z kultury na kulturę – nazwy własne w przekładzie / 245

Joanna Ewa Mielczarek
Świadectwa kultury materialnej a przynależność etniczna – uwagi na marginesie sztuki nagrobkowej cmentarza ewangelicko-reformowanego w Zelowie / 259

Liubou Padporynava
Zmiany semantyki morfemu rdzennego *korv- a zmiany motywacji polskich i kaszubskich fitonimów gwarowych / 275

Anna Papież
O metodzie poszukiwania „żywych” związków frazeologicznych oraz ich miejscu w programach nauczania języka polskiego jako obcego (komunikat) / 285

Danko Šipka
Nulta, višestruka i djelomična ekvivalencija u frazeologiji: slovensko-neslovenski kontrast / 297

Joanna Wrona
Русские заимствования в лексике сотрудников польской пограничной службы / 309

Małgorzata Gębka-Wolak

Iwona Kaproń-Charzyńska

Joanna Kamper-Warejko