Idee i realizacje dydaktyki interaktywnej - wystawy, muzea i centra nauki
Dynamicznie i różnorodnie rozwijające się formy dydaktyki interaktywnej wymagają porównań, systematyzacji opisu oraz analizy pedagogicznej. Czynimy to w niniejszym opracowaniu. Książka jest z jednej strony reportażem z eksploratoriów i centrów nauki w Europie i na świecie, z drugiej – omawia ewolucję form i treści interaktywnego przekazu wiedzy w naszym kraju. Opisujemy nie tylko wystawy fizyczne, ale i muzea paleontologii, geologii, techniki. Objazdowe wystawy autora z „Fiat Lux” stają się pretekstem do prezentacji specyfiki regionalnych muzeów w Polsce, a wykłady dla dzieci i młodzieży – do analizy kognitywnej. Niniejsza praca zawiera 640 ilustracji (w tym blisko 500 zdjęć, głównie autorstwa Marii Karwasz i Łukasza Kruka) i prawdopodobnie jest pierwszą monografią o muzach nauki na świecie i w Polsce.
Książka jest swego rodzaju przewodnikiem zarówno dla zwiedzających wystawy interaktywne, jak i szukających materiałów edukacyjnych w świecie wirtualnym. Twórcom wystaw i centrów nauki przybliża treści pedagogiczne, dla edukatorów i nauczycieli jest pomocą w organizacji własnej narracji w niezwykle ciekawej przygodzie poznawania świata wiedzy, a dla zwiedzających jest zaproszeniem do nauki przez zabawę.
Wstęp / 5
Rozdział I. Współczesny kształt edukacji muzealnej. Badanie i działanie w środowisku uczącym / 9
1.1. Doświadczenie muzealne jako doświadczenie uczące / 9
1.2. Muzea jako instytucje badawcze i kulturowe. Strategie muzealne / 10
Rozdział II. Źródła dydaktyki interaktywnej / 15
2.1. Od dydaktyki tradycyjnej ku aktywnej i interaktywnej: od odzwierciedlenia do konstruowania wiedzy / 15
2.2. Dydaktyka interaktywna a idea wspomagania rozwoju w dydaktyce XXI wieku / 17
2.3. Wystawa interaktywna jako miejsce eksploracji / 22
Rozdział III. Paradygmaty dydaktyki interaktywnej / 23
3.1. Nowe wyzwania w dydaktyce przedmiotów przyrodniczych / 23
3.2. Funkcje poznawcze w interaktywnym przekazie wiedzy / 26
3.3. Dydaktyka interaktywna jako nowa realizacja zasady poglądowości / 30
3.4. Konstruowanie dydaktyki poza szkołą / 32
3.5. Nowe oblicze konstruktywizmu / 34
3.6. Aspekty pedagogiczne / 37
3.7. Kompetencje społeczne / 39
3.8. Zagrożenia w interaktywnym przekazie wiedzy / 41
3.9. Ludoteki − edukacja poprzez zabawę / 43
Rozdział IV. Eksponaty i metodologie / 45
4.1. Komplementarne funkcje poznawcze eksponatu / 45
4.2. Współzależności między funkcjami poznawczymi eksponatu interaktywnego / 50
4.3. Proste jest dydaktyczne! / 54
4.4. Poglądowość wielkości abstrakcyjnych / 58
4.5. Wykład interaktywny / 60
4.6. Tunel dydaktyczny / 63
4.7. Interaktywny teatr i konkurs / 65
4.8. Sposoby rozbudzenia ciekawości widzów / 69
4.9. Wybór właściwej formy / 71
4.10. Trudności w definiowaniu funkcji poznawczych / 72
4.11. Konstruowanie wystawy kulturotwórczej – filozofia i realizacja / 73
4.12. Multimedia w dydaktyce interaktywnej / 76
4.13. Zasady dydaktyki interaktywnej – podsumowanie / 77
Rozdział V. Zadania strategiczne i dydaktyczne wybranych muzeów na świecie / 79
5.1. Realizacja celów strategicznych i dydaktycznych w muzeach – Luwr / 79
5.2. Innowacyjne strategie w centrach nauki – Exploratorium w San Francisco / 81
5.3. Questacon – Narodowe Centrum Nauki i Technologii (Canberra) / 83
5.4. Muzeum paleontologii – Bolca (Werona) / 87
5.5. Geologia – Royal Museum w Toronto / 89
5.6. Królewskie muzeum przyrodnicze – Bruksela / 90
5.7. Funkcje narodowe i regionalne − Muzeum Nauk Przyrodniczych w Trydencie / 93
5.8. Regionalne ogniska kultury naukowej – od Chicago do Kalamazoo / 95
5.9. Standaryzacja a regionalizacja wystaw − San Sebastian / 97
5.10. Narodowe muzeum nauki, Daejeon, Korea / 100
5.11. Różnorodność rozwiązań, jasność celów / 109
Rozdział VI. Kolekcje i strategie edukacyjne w wybranych centrach nauki w Europie / 111
6.1. Strategie edukacyjne i ich typologia / 111
6.2. Museo nazionale della scienza e della tecnologia „Leonardo da Vinci” / 114
6.3. Museo tridentino di scienze naturali / 119
6.4. Cité des Sciences & de l’industrie, „La villette”, Paryż / 122
6.5. Science Museum w Londynie / 124
6.6. Deutsches Museum w Monachium / 130
6.7. Muzeum nauki „Spectrum” Berlin / 138
6.8. Podsumowanie specyfiki muzeów nauki w Europie / 140
Rozdział VII. Wystawy interaktywne z fizyki – cele, miejsca, aranżacje / 143
7.1. Zabawki i fizyka − Warszawa, Słupsk 1998 / 143
7.2. „Zabawki” dla naukowców, Białystok 1999 / 144
7.3. Szkolne laboratoria fizyczne, Gdańsk 2003 / 146
7.4. „W czasie deszczu dzieci się nudzą” – Sopot 2004 / 148
7.5. „Z górki na pazurki” − Toruń 2007 / 149
7.6. „Fiat lux!” − Toruń 2008 / 151
7.7. „Fiat lux!” − edycje regionalne / 156
7.8. Ścieżki dydaktyczne fizyki współczesnej / 163
7.9. „On the track of modern physics” – Gdańsk, Warszawa, Paryż, Trydent / 168
7.10. Propozycja (wirtualnego) muzeum Marii Skłodowskiej-Curie / 171
Rozdział VIII. Muzea, planetaria, centra nauki w Polsce / 173
8.1. Muzeum techniki w Warszawie / 173
8.2. Muzeum ziemi w Warszawie / 176
8.3. Planetarium, orbitarium i geodium w Toruniu / 178
8.4. Centrum „Hewelianum” w Gdańsku / 182
8.5. Wystawa interaktywna „Eureka” w Szczecinie / 184
8.6. „Nauki dawne i niedawne” i „Świat zmysłów” w Krakowie / 185
8.7. Centrum nauki „Kopernik” w Warszawie / 187
8.8. Perspektywy rozwoju / 195
Zakończenie – czy możliwa jest realizacja idei dydaktyki interaktywnej w praktyce edukacyjnej? / 197
Prof. dr hab. inż. Henryk Drozdowski, Wydział Fizyki Uniwersytetu im. Adama M
Grzegorz Karwasz
Absolwent Uniwersytetu Gdańskiego (handel zagraniczny) i Politechniki Gdańskiej (fizyka techniczna), od 2006 roku kierownik Zakładu Dydaktyki Fizyki UMK. Prowadzi badania naukowe w zakresie fizyki atomowej i fizyki ciała stałego. W latach 1985–2006 przebywał na uczelniach we Włoszech, USA, Australii i Niemczech, gdzie prowadził wykłady i laboratoria na wydziałach nauk ścisłych, inżynierii oraz podyplomowych studiach nauczycielskich. W latach 1996–2005 kierownik Zakładu Spektroskopii w Akademii Pedagogicznej w Słupsku. We współpracy z prof. K. Ernstem (†) twórca pierwszych wystaw interaktywnych z fizyki w Polsce (1998). Członek Rady Naukowej Centrum „Hevelianum” w Gdańsku, przewodniczący Komisji Polskiego Towarzystwa Fizycznego ds. Komputeryzacji Szkolnych Laboratoriów Przyrodniczych. Autor kilku książek i ponad 250 innych publikacji z zakresu fizyki, pedagogiki, filozofii oraz dydaktyki. Odznaczony Medalem Komisji Edukacji Narodowej, medalem „Zasłużony dla Miasta Gdańska” oraz Medalem im. Krzysztofa Ernsta za popularyzację nauki.
Jolanta Kruk
profesor nadzwyczajny Elbląskiej Uczelni Humanistyczno-Ekonomicznej, kierownik Katedry Podstaw Nauk Pedagogicznych. Prowadzi badania naukowe w obszarze dydaktyki ogólnej, filozofii edukacji, projektowania edukacyjnego. Pracowała na Uniwersytecie Gdańskim, gdzie m.in. zrealizowała 9 projektów badawczych, w tym 2 zespołowe. Autorka 50 publikacji (w tym 3 monografii) z pedagogiki. Prowadzi działalność na rzecz popularyzacji wiedzy (m.in. bierze udział w kolejnych edycjach Bałtyckiego Festiwalu Nauki). W latach 1994−2001 sprawowała opiekę naukową nad przedszkolem pracującym metodą Montessori w Gdańsku i współpracowała z innymi placówkami na terenie woj. pomorskiego. Działa w Oddziale Gdańskim Polskiego Towarzystwa Pedagogicznego; w latach 1998−2001 była wiceprezesem Stowarzyszenia Rodziców „Wychowanie i Edukacja”. W latach 2008−2010 była członkiem Gdańskiej Rady Oświatowej. Od 2009 r. jest członkiem Rady Naukowej Centrum Inicjatyw Edukacyjnych w Kartuzach, a od 2008 członkiem rady redakcyjnej e-czaspisma „Studia Kulturowe”. W latach 2006−2008 prowadziła kwerendy w centrach i muzeach nauki m.in. w Londynie, Mediolanie, Peennemünde i Berlinie zakończone publikacjami z zakresu edukacji muzealnej.