Inspiracje i kontynuacje problemów filozofii XVII wieku

Wiek XVII stał się epoką przełomu w filozofii europejskiej, a zmiany, jakie zaszły wówczas w sposobie myślenia o jej zadaniach i powinnościach, oddziałują do dziś na wiele dziedzin życia. Na uniwersytetach dbano o zachowanie funkcji filozofii jako wiedzy propedeutycznej dla medycyny, prawa i teologii, starając się również, by wszystkim dyscyplinom zapewniała narzędzia do porządkowania ich pojęć i usprawniania myślenia. Wspomniany przełom dokonywał się poza uniwersyteckimi katedrami, w prywatnych gabinetach amatorów wiedzy, których nie dotyczyły urzędowe ograniczenia. Filozofowie akademiccy, za cenę funkcjonowania w dość sztywnych ramach instytucji, korzystali jednak z przywileju, o którym samotni badacze przez pewien czas mogli tylko marzyć: uniwersytet stanowił społeczność specjalistów skupionych wokół problemów wiedzy, gotowych o nich debatować i zdolnych oceniać wartość ich rozwiązań.

Samotni myśliciele ryzykowali dla swej filozofii osobiste bezpieczeństwo, wystawiali na szwank swoje dobre imię, poświęcali jej swój czas, zdrowie, majątki, a także – gdyż prawda bywa zazdrosna i domaga się od swych miłośników wyłączności – przedkładali jej towarzystwo nad dobrodziejstwa życia rodzinnego. Geniusz i osobiste zaangażowanie Pascala, Descartes’a, Leibniza, dociekliwość Locke’a, bezkompromisowa odwaga Hobbesa i Spinozy pozwoliły im stworzyć, poza nurtem filozofii szkolnej, dzieła inspirowane obserwacjami człowieka, szeroko pojętej natury, eksperymentami fizykalnymi i medycznymi. Inspiracje te zmusiły ich niejako przy okazji do usilnej pracy nad pokonywaniem niedostatków scholastycznej łaciny, uniwersalnego języka uczonych tamtych czasów. Takie próby nie zawsze kończyły się sukcesem, dlatego filozofowie coraz częściej korzystali z możliwości tkwiących w językach lokalnych. Francuski pod piórem Pascala, Descartes’a i Leibniza, angielski używany przez Hobbesa i Locke’a wzbogaciły się o wyrażenia, które następnie stały się podstawą terminologii filozoficznej tych języków.

Z Wprowadzenia

Wprowadzenie (Jolanta Żelazna) / 7

Stefania Lubańska
Pascalowska recepcja filozofii św. Augustyna / 11

Marek Wójtowicz
Daniela Garbera interpretacja konsekwencji przyjęcia zakładu Pascala / 23

Tomasz Śliwiński
Kartezjańskie i pozakartezjańskie elementy filozofii Geraulda de Cordemoy / 37

Joanna Usakiewicz
Geulincxa uwag kilka o językach wernakularnych i łacinie / 71

Halina Święczkowska
Uwagi Leibniza o poznawczej funkcji znaków językowych / 85

Włodzimierz Tyburski
Problematyka zła w polskiej myśli etycznej XVII wieku / 107

Tomasz Kupś
Siedemnastowieczne źródła oświeceniowych wykładni filozoficznych wybranych mitów Genesis / 123

Jolanta Żelazna
Pojęcie „pozoru religijnego” w Traktacie teologiczno-politycznym Spinozy / 137

Maria Nowacka
Komeński i Locke jako prekursorzy wychowania prozdrowotnego / 165

Adam Grzeliński
Johna Locke’a koncepcja naukowego poznania natury a jego program filozofii spekulatywnej / 181

Leszek Kopciuch
Thymos i pożądliwość. Stosunek Francisa Fukuyamy do antropologii Thomasa Hobbesa i Johna Locke’a / 199

Jolanta Żelazna