Bogactwo uczuć moralnych. Jednostka i społeczeństwo we wzajemnych oddziaływaniach w perspektywie filozofii Adama Smitha

Badając myśl Adama Smitha, autora Teorii uczuć moralnych oraz Badań nad naturą i przyczynami bogactwa narodów, warto nie ograniczać się do poznania jedynie jego najbardziej znanych dzieł. Ten szkocki filozof był bowiem myślicielem o wszechstronnych zainteresowaniach. Rozważania przedstawione w oddawanej w ręce Czytelnika książce obejmują wiele z nich, w tym: filozofię moralną, teorię estetyczną oraz ekonomiczną, uwagi o języku, zmysłach zewnętrznych i metodologii nauk. Czynione spostrzeżenia opierają się zarówno na analizie tekstów źródłowych, jak i szeroko zakrojonym przeglądzie literatury przedmiotu.

Człowiek w filozofii Adama Smitha jest istotą społeczną, która wśród innych buduje swoją tożsamość, od nich uczy się moralności i wydawania ocen, z otoczenia czerpie zwyczaje, poglądy, wzorce postępowania. Autorka postawiła sobie za cel wykazanie, że teoria Smitha opiera się na przekonaniu, że normy, instytucje, język, moda itd. są tworzone w ciągłych, wzajemnych interakcjach między jednostkami (których postępowanie wpływa na społeczeństwo, normy i instytucje) a społeczeństwem (które silnie rzutuje na jednostki).

Uwagi edytorskie / 9
Wstęp / 11

Rozdział 1. Podstawowe pojęcia teorii moralnej Adama Smitha / 17
1.1. Sympatia / 19
1.2. Wyobraźnia, samooszukiwanie i aprobata / 37
1.3. Bezstronny obserwator / 48
1.4. Cnoty i instynkty / 61

Rozdział 2. O zmysłach, nauce i języku / 75
2.1. Rola zmysłów zewnętrznych / 76
2.2. Wzrok i ocena odległości / 83
2.3. Trzy historie / 102
2.4. Smith o języku / 112

Rozdział 3. Estetyka Adama Smitha / 129
3.1. Retoryka / 130
3.2. Piękno przedmiotów użytecznych / 137
3.3. Podziw dla bogatych i możnych / 144
3.4. Wrodzony szacunek dla bogatych i możnych źródłem przemian w modzie / 152
3.5. Odpowiedniość stopnia imitacji / 166
3.6. Sztuka i uczucia społeczne: taniec, muzyka i poezja w myśli Adama Smitha / 175

Rozdział 4. Od niewidzialnej ręki do obowiązków państwa / 189
4.1. Niewidzialna ręka / 189
4.2. Indywidualizm i teorie spontanicznego rozwoju / 209
4.3. Zarys teorii ekonomicznej / 222
4.4. Obowiązki władzy / 245

Rozdział 5. Człowiek w społeczeństwie i Adam Smith Problem / 261
5.1. Zwyczaj, obowiązek i ogólne zasady moralności / 261
5.2. Człowiek kierujący się interesem własnym i Adam Smith Problem / 277
5.3. Człowiek społeczny / 302
5.4. Jednostka zmieniająca społeczeństwo: kształtowanie się norm i instytucji / 314
Wnioski / 327

Aneks / 339
1. Adam Smith / 339
2. Szkockie oświecenie / 343
3. Shaftesbury i hutcheson / 350
4. Hume / 364

Bibliografia / 377
Summary / 391
Indeks osobowy / 395

Anna Markwart