Geneza prawa spadkowego w polskim kodeksie cywilnym z 1964 roku

Monografia przedstawia dzieje prac legislacyjnych nad przepisami materialnego prawa spadkowego w Polsce w okresie 1945-1964. Jej zasadniczym celem jest ukazanie i wyjaśnienie genezy rozwiązań, jakie ostatecznie zostały przyjęte w ostatniej księdze kodeksu cywilnego z 1964 roku, którego większość uregulowań obowiązuje po dziś dzień. Jego instytucje, terminologia i konstrukcje stały się dla zżytych z nim użytkowników tak oczywiste, że większość nawet nie przypuszcza, gdzie tkwi ich źródło. Tymczasem przyjęcie tych rozwiązań wcale oczywiste nie było, lecz stanowiło wypadkową różnych sił, a nierzadko bardzo emocjonalnych sporów.

Odpowiedź na przewodnie pytanie o genezę rozwiązań prawa spadkowego w kodeksie cywilnym ma także współczesny wymiar. Poza wypełnieniem luki w badaniach historycznoprawnych, intencją autorki było również przedstawienie szerokiego materiału do rozważań aktualnych problemów prawa spadkowego, przydatnego w dokonywaniu wykładni historycznej przepisów lub formułowaniu uwag de lege ferenda.

Wykaz skrótów / 11
WSTĘP / 13

CZĘŚĆ I. PRAWO SPADKOWE W OKRESIE PRZEJŚCIOWYM (1945–1949)
Wprowadzenie / 33

Rozdział 1. Dekret o prawie spadkowym z 1946 roku / 35
1. Geneza dekretu o prawie spadkowym / 35
2. Dekret o prawie spadkowym w teorii i praktyce / 52
3. Podsumowanie / 100

Rozdział 2. Prawo spadkowe w I projekcie kodeksu cywilnego  (1947–1949) / 104
1. Prace nad I projektem kodeksu cywilnego / 104
2. Obrady nad prawem spadkowym  / 114
3. Podsumowanie / 134

CZĘŚĆ II. PRAWO SPADKOWE W CZASACH STALINOWSKICH (1950–1955)
Wprowadzenie / 141

Rozdział I. Prace kodyfikacyjne w latach 1950–1951 / 146
1. Rozpoczęcie prac nad kodyfikacją majątkowego prawa cywilnego / 146
2. Tezy wstępne do prawa spadkowego / 154
3. Tezy szczegółowe i projekt prawa spadkowego / 161
4. Konsultacje i dyskusja nad projektem / 176
5. Zakończenie prac nad projektem kodeksu cywilnego. Ostateczna wersja prawa spadkowego / 188
6. Podsumowanie / 196

Rozdział 2. Prawo spadkowe w konstytucji PRL / 200

Rozdział 3. Prace uzupełniające w latach 1952–1953. Projekt z 1954 roku / 211

Rozdział 4. Dyskusja nad projektem z 1954 roku /224

Rozdział 5. Dalsze prace nad projektem i jego nowa redakcja z 1955 roku / 253
1. Dalsze prace nad projektem / 253
2. Nowa redakcja projektu z 1955 roku / 259
3. Podsumowanie / 269

CZĘŚĆ III. PRAWO SPADKOWE W CZASACH ODWILŻY I POSTODWILŻOWEJ RZECZYWISTOŚCI (1956–1964)
Wprowadzenie / 273

Rozdział 1. Komisja Kodyfikacyjna z 1956 roku i jej pierwsze prace / 278

Rozdział 2. Pierwsze czytanie projektu kodeksu cywilnego  / 288
1. Pierwsze prace nad projektem / 288
2. Sesja w Mądralinie 12–16 maja 1958 r. / 295
3. Sesja w Nieborowie 10–12 czerwca 1958 r. / 352
4. Sesja w Mądralinie 4–9 września 1958 r. / 370
5. Prace nad przepisami dotyczącymi gospodarstw rolnych / 391
6. Sesja w Mądralinie 11–14 maja 1959 r. / 400
7. Omówienie tekstu uchwalonego w pierwszym czytaniu / 408

Rozdział 3. Dyskusja publiczna w 1960 roku / 420

Rozdział 4. Drugie czytanie projektu kodeksu cywilnego / 466

Rozdział 5. Trzecie czytanie projektu kodeksu cywilnego / 470

Rozdział 6. Zakończenie prac nad projektem kodeksu cywilnego w Komisji Kodyfikacyjnej / 517

Rozdział 7. Prace w Radzie Ministrów / 527
1. Uzgodnienia ministerialne / 527
2. Projekt pod obradami Rady Ministrów / 542

Rozdział 8. Prace parlamentarne / 548
1. Początkowe prace w Sejmie / 548
2. Ustawa o ograniczeniu podziału gospodarstw rolnych / 560
3. Uzupełnienie projektu kodeksu cywilnego / 574
4. Uchwalenie kodeksu cywilnego / 586

Zakończenie / 599
The Genesis of Inheritance Law in the Polish Civil Code of 1964 (Summary) / 625
Źródła i literatura / 631
Indeks osobowy/ 657
Indeks rzeczowy / 666

Anna Moszyńska